شیرآلات اهرمی نسل جدیدی از شیرآلات بهداشتی ساختمان هستند و این نوع شیرآلات کاربردهای گسترده‌ای در سرویس‌های بهداشتی و آشپزخانه‌های امروزی دارند. مشخصه مهم و اصلی شیرآلات اهرمی، وجود دستگیره یا اهرم برای قطع و وصل کردن آب است. در ادامه این مقاله از امجدشاپ به بررسی نحوه عوض کردن مغزی شیر اهرمی می‌پردازیم.
امروزه اکثر شیرآلات اهرمی آشپزخانه و حمام از قطعه کارتریج استفاده می کنند. کارتریج به وسیله اهرمی که در آن تعبیه شده جریان آب را قطع و وصل و یا سرد و گرم می‌کند. شیرآلات اهرمی طوری طراحی شده‌اند که می‌توان کارتریج آنها را هنگام چکه و نشتی تعمیر یا تعویض کرد. تعویض کارتریج شیر اهرمی کاری بسیار ساده است که شما می توانید بدون نیاز به تعمیرکار در عرض چند دقیقه و با استقاده از ساده ترین ابزار انجام دهید. با ما همراه باشید تا تعویض یا روغن کاری کارتریج شیر اهرمی را به شما آموزش دهیم.
انواع شیر اهرمی
شیرآلات کارتریجی در دو نوع تک اهرمی و دو اهرمی در بازار موجود هستند. در شیرهای تک اهرمی، دسته شیر، کارتریج را داخل بدنه شیر به سمت بالا یا پایین جابه‌جا می‌کند تا جریان آب قطه یا وصل شود. جریان آب سرد و گرم، وارد یک کارتریج شده و با چرخش دسته شیر دمای آب کنترل می‌شود. شیرهای کارتریجی دو اهرمی نیز عملکرد مشابهی دارند، اما در آنها دو کارتریج تعبیه شده که هر کدام به تنهایی جریان آب گرم یا سرد را کنترل می‌کند. در این نوع شیر آلات، کارتریج جای بالا و پایین‌رفتن با حرکت دسته می‌پیچد.
معمولا نوع سیستم کنترل آب در شیرآلات به‌راحتی و در یک نگاه ساده قابل تشخیص نیست. برای مثال، شیر آشپزخانه تک دسته می‌تواند حاوی توپ، دیسک یا کارتریج باشد. با این وجود معمولا در شیرهای کارتریجی تک دسته و اهرمی، در حین باز و بسته کردن شیر احساس می‌کنید کارتریج به سمت بالا یا پایین حرکت می‌کند. در شیرآلات توپی یا دیسکی، قسمت‌های داخلی شیر در هنگام باز یا بسته شدن، حرکت چرخشی یا لغزشی دارند.
بیشتر شیرهای حمام دو اهرمی دارای کارتریج هستند. هر اهرم شیر آب (سرد و گرم) کارتریج مخصوص به خودش را دارد. با چرخاندن اهرم‌های شیر می‌توان میزان جریان آب شیر را کنترل کرد. شیرهای آب دو اهرمی بسیار قدیمی معمولا کارتریج نداشته و از نوع فشاری هستند. معمولا شیرهای فشاری حاوی یک دهانه فلزی به همراه یک واشر لاستیکی صاف در زیر آن هستند. اگر شیرآلات دو اهرمی نشتی پیدا کنند، ابتدا باید بررسی کنید آب در چه دمایی نشت می کند تا متوجه شوید که نشتی مربوط به شیر آب سرد است یا گرم؟ سپس کارتریج را فقط از طرفی که نشتی دارد تعویض یا تعمیر کنید. هرچند، احتمال دارد که هر دو طرف نشتی داشته باشند و مجبور شوید هر دو کارتریج را تعویض کنید.
مشکلات رایج شیرآلات اهرمی
یکی از مشکلات رایج در شیرآلات اهرمی، سفت شدن شیر است که در این شرایط، باز و بسته کردن دسته اهرمی به‌سختی انجام می‌شود. تنها راه چاره برای حل این مشکل، عوض کردن مغزی شیر اهرمی است. دلایل سفت شدن شیر اهرمی را می‌توان به این صورت خلاصه کرد: سفت بودن مهره کارتریج، رسوب‌گرفتگی کارتریج یا خراب شدن آن و وجود ایراد در تراشکاری محل نصب کارتریج. تمامی این مشکلات قابل‌حل هستند؛ فقط کافیست با روش تعویض کارتریج شیر اهرمی آشنایی داشته باشید.
علایم خرابی کارتریج شیر اهرمی
کارتریج‌های معمولا طول عمر بالایی دارند، اما نهایتا باید آنها را عوض کنید؛ زیرا با گذشت زمان دچار ساییدگی، پوسیدگی، پارگی، خوردگی و فرسودگی می‌شوند. همچنین رسوبات معدنی آب‌های سخت موجب خرابی کارتریج‌ها می‌شوند؛ در نتیجه، شیر آب دچار نشتی شده و دسته‌های شیر به‌راحتی باز و بسته نمی‌شوند.
در صورتی که مدت زیادی از تعویض کارتریج شیر می گذرد و با مشکلات زیر مواجه هستید، احتمالا زمان آن رسیده که کارتریج را تعویض یا روغن کاری کنید:
- شیر آب بسته است، اما نشتی دارد.
- اهرم شیر آب سفت شده و به سختی باز و بسته می‌شود.
در صورت نیاز به تعویض یکی از دو کارتریج گرم یا سرد توصیه می‌کنیم هر دو را همزمان تعویض کنید، چون وقتی یکی از کارتریج‌ها خراب می‌شود، به احتمال زیاد در آینده نزدیک باید کارتریج دیگر را نیز عوض کنید. تعویض هر دو کارتریج شیر آب به طور همزمان موجب صرفه‌جویی در هزینه و زمان می‌شود.
درباره شیرآلات کارتریجی بیشتر بدانیم
شیرآلات کارتریجی یا دیسکی از جمله انواع شیرآلات اهرمی هستند و داخل مغزی این نوع شیرها، از کارتریج یا دیسک سرامیکی استفاده شده است. این نوع شیرآلات به‌صورت روکار یا توکار در فضاهای مختلف از جمله آشپزخانه، حمام و توالت کاربرد دارند. شیرهای کارتریج در 2 نوع تک اهرمی و دو دستگیره عرضه می‌شوند. همچنین در مدل‌های مختلف از انواع کارتریج‌های پلاستیکی یا بدنه برنجی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
مراحل تعویض کارتریج شیر اهرمی با نوع کارتریج رابطه مستقیمی دارد. در شیر آب تک دستگیره، کارتریج در بدنه شیر، بالا یا پایین می‌رود تا جریان آب را شروع و متوقف کند. توجه داشته باشید که آب سرد و گرم، هر 2 به یک کارتریج می‌روند و چرخش دستگیره، دما را کنترل می‌کند. شیرهای کارتریج دو دستگیره هم به‌طور مشابه عمل می‌کنند. اما در طرح دو دستگیره، 2 کارتریج وجود دارد که هر کدام جریان آب گرم یا سرد را کنترل می‌کنند. در این نوع شیرها، حرکت دسته به‌جای بالا و پایین بردن کارتریج، کارتریج را می‌پیچد.
کارتریج یا مغزی شیر اهرمی چگونه کار می کند و قطعات کارتریج شیر اهرمی چیست؟
یک شیر اهرمی (کارتریجی)، نسل جدیدتری از شیرآلات است که ضمن سهولت عملکرد، کاربرد و دوام بیشتری نسبت به شیرآلات کلاسیک دارد. هر دو جریان آب سرد و گرم به مرکز شیر می رسند و از قطعه ای به نام کارتریج عبور می کنند. کارتریج از یک دسته، دو سطح سرامیکی صیقلی که بصورت آب بندی شده روی هم قرار گرفته اند و پایه های نگهدارنده کارتریج تشکیل شده است. دسته کارتریج در درون شیر اهرمی به وسیله دسته شیر اهرمی کنترل می گردد و دو سطح سرامیکی آب بندی شده، دارای سه مجرای جداگانه هستند که یکی ورودی آب سرد، دیگری ورودی آب گرم و سومی، خروجی آب به سمت علمک است.
با حرکت دسته کارتریج، سرامیک ها به طریقی روی هم حرکت می کنند که مجراهای ورودی آب گرم و سرد، بسته و باز می شوند. در نتیجه میزان ورود آب سرد و گرم به کارتریج و نسبت آنها تغییر کرده و یک جریان واحد با دمای مورد نظر از خروجی سوم به آبریز شیر هدایت می گردد. به غیر از مجراهای سه گانه فوق (سرد، گرم و خروجی به سمت آبریز) آب از مسیر دیگری نمی تواند عبور کند و کارتریج از بقیه نقاط کاملاً آب بندی می باشد. درکف کارتریج نیز اورینگی تعبیه شده که با نشستن در کف بدنه شیر، باعث آب بندی سوراخهای ورودی آب به کارتریج می شوند.
کارتریج شیر آب چیست؟
مغزی یا کارتریج در شیر آب شامل یک بدنه استوانه‌ای کوچکی بوده که در آن میله‌ای ضخیم، کوتاه و مربعی‌شکل از بالا بیرون زده است. دستگیره‌های شیر آب به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که روی میله بیرون‌زده قرار بگیرند. با چرخش دستگیره، میله داخل کارتریج هم می‌چرخد. سپس کانال‌های کوچکی باز می‌شوند که آب آنها از طریق کارتریج جریان می‌یابد و به دهانه شیر آب می‌رود.
انواع مختلف کارتریج شیر آب چیست؟
قبل از این که به نحوه عوض کردن مغزی شیر اهرمی بپردازیم، بیایید با انواع کارتریج آشنا شویم. اکثر تولیدکنندگان انواع مختلفی از مدل‌های شیرآلات و مجموعه‌های شیر را عرضه می‌کنند. با این حال عملکرد اصلی همه شیرها یکسان است؛ یعنی کنترل جریان و دمای آب. شیرآلات اهرمی در 2 نوع دیسکی سرامیکی و کارتریجی تولید می‌شوند.
همان‌طور که گفته شد، در شیر دیسک سرامیکی از کارتریج با مجموعه دیسک سرامیکی استفاده می‌شود. این نوع کارتریج شیر آب بسیار بادوام است و در مدل‌های قیمت بالا استفاده می‌شود. همچنین ممکن است شیر کارتریج از کارتریج برنجی بادوام یا پلاستیکی هم ساخته شود. به دلیل دوام کم، تعویض کارتریج شیر اهرمی، در کارتریج‌های پلاستیکی بیشتر دیده می‌شود. داخل شیرها، کارتریج‌های شیر، فشار و دمای آب جاری در دهانه شیر را کنترل می‌کنند.
بسته به مدل، شیر ممکن است یک دستگیره یا دو دستگیره باشد. در شیر آب تک دستگیره، مجموعه کارتریج در داخل میله یا بدنه شیر قرار می‌گیرد. زمانی که اهرم تک دستگیره را بالا می‌برید، مجموعه کارتریج باز می‌شود تا آب جریان یابد. زمانی که دستگیره به سمت راست یا چپ حرکت می‌کند، آب گرم یا سرد با جریان متناسب از طریق دهانه شیر جریان پیدا می‌کند.
آشنایی با طرز کار این نوع شیرآلات برای عوض کردن مغزی شیر اهرمی لازم است. برای شیر آب دو دستگیره، یک کارتریج کوچک در داخل هر دستگیره مستقل از یکدیگر قرار می‌گیرد. زمانی که یکی از دستگیره‌های شیر چرخانده می‌شود، مجموعه کارتریج باز شده و اجازه می‌دهد که آب از میله شیر عبور کند.
نحوه عوض کردن مغزی شیر اهرمی
بسیاری از شیرهای آب خانگی، شیرهای کارتریجی هستند. کارتریج قطعه‌ای پلاستیکی در شیر آب است که جریان آب را کنترل می‌کند. کارتریج‌های فرسوده یا حلقه‌های O لاستیکی، اغلب منجر به نشتی می‌شوند و با تعویض کارتریج شیر اهرمی، شیر شما دیگر نشتی نخواهد داشت!
عوض کردن مغزی شیر اهرمی جزء تعمیرات لوله‌کشی محسوب می‌شود و اگر دانش کافی در این زمینه داشته باشید، می‌توانید در کمتر از یک ساعت این کار را انجام دهید. تنها چیزی که نیاز دارید، چند ابزار ساده است. ادامه این مقاله را بخوانید تا یاد بگیرید چگونه با تعویض کارتریج شیر اهرمی، نشتی و چکه را برطرف کنید:
تعیین نوع شیر آب
شیرهای کارتریجی در مدل‌های یک یا دو دستگیره عرضه می‌شوند. اگر باید دستگیره را به سمت پایین فشار دهید تا جریان آب را کم یا قطع کنید، این شیر از نوع فشاری است. تعمیر این نوع شیرآلات با آن‌چه در اینجا توضیح داده شد، کمی متفاوت است.
اگر دستگیره را بچرخانید تا جریان آب را کم کنید، این شیر آب از نوع کارتریجی است. وقتی شیر آب را باز می‌کنید، مطمئناً متوجه خواهید شد که از چه نوعی است. اگر سیلندر پلاستیکی در داخل شیر پیدا کردید، برای عوض کردن مغزی شیر اهرمی از این راهنما استفاده کنید.
- شیرهای یک دستگیره در انواع کارتریجی، دیسکی سرامیکی یا توپی عرضه می‌شوند.
- شیرهای دو دستگیره، شیرهای کارتریجی یا فشاری هستند.
زمانی که شیر آب دو دستگیره‌ای را باز می‌کنید و می‌بینید که میله شیر به بالا چسبیده، احتمالاً شیر آب از نوع فشاری است. پس شیر شما کارتریج ندارد. خانه‌های قدیمی اغلب دارای این نوع شیر در حمام هستند.
برای عوض کردن مغزی شیر اهرمی، آب را قطع کنید
قبل از تعویض کارتریج شیر اهرمی، باید آب را قطع کنید. در ادامه مراحل ذیل را برای قطع جریان آب دنبال کنید:
- از شیر قطع‌کننده زیر سینک برای قطع جریان آب استفاده کنید و مطمئن شوید که دریچه کاملا بسته شده است.
- شیرهای آب سرد و گرم را تا آخر بچرخانید. با این کار آبی که هنوز در لوله‌ها است، به داخل سینک تخلیه می‌شود.
- شیرها را ببندید.
- لوله فاضلاب را ببندید و قطعات شیر آب را بپوشانید. از یک پارچه کهنه برای این کار استفاده کنید. این کار برای جلوگیری از افتادن قطعات یا ابزارهای شیر آب در فاضلاب است.
پوشش‌های تزئینی دستگیره‌ها را بردارید
زمانی که در حال یادگیری نحوه عوض کردن مغزی شیر اهرمی هستید، از دستگیره‌ها شروع کنید. برخی از شیرها معمولا دارای روکش‌های تزئینی هستند؛ البته همه شیرها این برچسب‌ها را ندارند. از پیچ‌گوشتی دوسو برای جدا کردن درپوش پلاستیکی از بالای هر دستگیره استفاده کنید.
دستگیره‌ها را بردارید
وقتی پیچ روی دسته شیر را دیدید، آن را باز کنید. برای دو دستگیره با پیچ در بالا، از پیچ‌گوشتی برای باز کردن هر پیچ استفاده کنید. پیچ‌گوشتی در خلاف جهت عقربه‌های ساعت بچرخانید تا بتوانید پیچ را بیرون بکشید. سپس پیچ را در جایی امن بگذارید و دستگیره‌ها را با احتیاط به سمت بالا بکشید. در این مرحله دستگیره‌ها باید به راحتی جدا شوند.
این کار را برای دستگیره دیگر تکرار کنید. برای شیر با دو دستگیره زاویه دار اگر شیر دارای دستگیره‌های زاویه‌دار است، احتمالا پیچ در نقطه دیگری قرار دارد. برای این نوع دستگیره، از پیچ‌گوشتی چهارسو یا آچار آلن برای شل کردن پیچ‌ها استفاده کنید. دستگیره را بکشید و این کار را برای دستگیره زاویه دار دیگر هم تکرار کنید.
برای تعویض کارتریج شیر اهرمی برخی انواع شیرهای آب دو دستگیره، احتمالاً باید مهره درپوش یا مهره نگهدارنده را بردارید. مهره را با آچار قابل‌تنظیم باز کنید. سیلندر پلاستیکی همراه با میله همان کارتریج شیر آب است و این کارتریج در رنگ‌های پلاستیک سفید، آبی یا سیاه عرضه می‌شود. در شیر کارتریج تک دستگیره پیچ در جلوی دستگیره قرار دارد.
برای باز کردن آن از آچار آلن یا پیچ‌گوشتی چهارسو استفاده کنید. دستگیره را بردارید و مهره روکش که به‌شکل کلاه یا گنبد است را بچرخانید و کنار بگذارید. احتمالا الان می‌توانید کارتریج را ببینید.
کارتریج را بردارید
کارتریج استوانه پلاستیکی دارای بریدگی در کناره‌ها است. شما زمانی آن را خواهید دید که قطعات را از شیر آب جدا کرده باشید. بخشی از پروسه تعویض کارتریج شیر اهرمی رسیدن به آن است. کارتریج را خارج کرده و کنار بگذارید. در صورت نیاز از انبردست برای گرفتن میله استفاده کنید.
اگر هنوز کارتریج را نمی‌بینید، به جدا کردن قطعات ادامه دهید. برای شیرهای یک دستگیره و برخی از شیرهای دو دستگیره، ممکن است لازم باشد که قطعات بیشتری را جدا کنید.
مهره نگهدارنده را بردارید
در این مرحله از عوض کردن مغزی شیر اهرمی، اگر کارتریج تکان نمی‌خورد، قسمت پایین اتصالات را بررسی کنید. شاید مهره نگهدارنده در پایه دستگیره وجود دارد که کارتریج را در جای خود نگه می‌دارد. اگر مهره نگهدارنده وجود داشت، باید آن را بردارید.
اورینگ و فنرها را بردارید
پس از خارج شدن کارتریج، داخل شیر آب را بررسی کنید. برخی از شیرها دارای اورینگ هستند که شبیه O یا واشر گرد لاستیکی است. ممکن است فقط یک فنر را ببینید. هر 2 قطعه را بیرون بیاورید و اگر اورینگ وجود دارد، آن را بردارید. شما می‌توانید آن را به انتهای پیچ‌گوشتی قلاب کنید.
اگر نمی‌توانید اورینگ را بیرون بیاورید، آن را با چاقو برش دهید. در صورت مشاهده فنر آن را بردارید و هر زباله و آلودگی موجود در محفظه شیر آب را با پارچه نرم تمیز کنید. با استفاده از پارچه خشک، آب اضافی در دستگیره‌های شیر آب را خشک کنید.
زمان عوض کردن مغزی شیر اهرمی رسیده است
کارتریج‌ها اشکال و اندازه‌های مختلفی دارند و تعویض کارتریج شیر اهرمی کار ساده‌ای است. مهم‌ترین مرحله در این روند، پیدا کردن قطعات متناسب با شیرآلات اهرمی شما است. اورینگ، فنر و کارتریج را با خود به فروشگاه ببرید؛ به این ترتیب، تهیه قطعه جایگزین و مناسب راحت‌تر خواهد شد.
قطعات جدید شیر آب باید هم‌اندازه قطعات قدیمی باشند. در این شرایط به شرکت سازنده و شماره مدل شیر آب توجه کنید. وقتی کارتریج جایگزین را تهیه کردید، زمان آن است که آن را در شیر آب نصب کنید. برای عوض کردن مغزی شیر اهرمی کافیست فرآیند جدا کردن شیر آب را از مراحل 1 تا 8 به‌طور معکوس انجام دهید:
- فنرهای موجود در پایین شیر آب را تعویض کنید.
- اورینگ جدید را با گریس سیلیکونی بپوشانید و روی سیلندر شیر نصب کنید.
- گیره‌های نگهدارنده را دوباره وصل کرده و مهره نگهدارنده پلاستیکی را پیچ کنید.
- لکه نازک از گریس لوله‌کش را در اطراف قسمتی از کارتریج قرار دهید.
- برای شیرهای یک دستگیره، 2 طرف آب سرد و گرم روی کارتریج را مطابقت دهید.
- کارتریج را در جای خود نصب کرده و چک کنید که به‌درستی تراز شده است.
- مهره درپوش را دوباره در جای خود پیچ کنید.
- دستگیره یا دستگیره‌ها را دوباره روی شیر آب قرار دهید.
- با استفاده از پیچ‌گوشتی یا آچار آلن آنها را در جای خود پیچ کنید.
- در صورت نیاز روکش‌های تزئینی را روی دستگیره‌ها قرار دهید.
شیر آب را چک کنید
شیر آب زیر سینک را باز کنید. درنهایت به‌آرامی یک بار شیر را باز کنید تا مطمئن شوید که همه چیز به‌درستی کار می‌کند.
سخن پایانی
شیر کارتریج نوع خاصی از شیرآلات اهرمی است که معمولا در آشپزخانه‌ها و سرویس‌های بهداشتی به‌کار می‌رود. وقتی شیر آب شروع به چکیدن و نشتی می‌کند، تنها راه چاره تعویض کارتریج شیر اهرمی است. در این مقاله از مجله امجدشاپ با مراحل مختلف پروسه عوض کردن مغزی شیر اهرمی آشنا شدیم. البته اگر دانش کافی درباره لوله‌کشی ندارید، بهتر است این کار تعمیراتی را به افراد متخصص بسپارید.