امروزه به دلیل افزایش ساختوساز و ساختمانهای زیادی که وجود دارند، طبیعتا استفاده از لولهکشی ساختمان نیز بسیار زیاد شده است. از طرفی لولهکشیهای سنتی هم هرگز پاسخگوی نیازهای این دوره نیستند. لولهها برای نقاط مختلفی از جمله مجتمعهای تجاری یا مسکونی بکار برده میشوند. لولهکشی گاز هم از عملیاتهای بسیار حساس و مهم در پروسه ساختوساز محسوب میشود. دلیل این اهمیت، اشتعالپذیری گاز و خطرات مرتبط با این موضوع است. در لولهکشیهای گاز درون شهری معمولا از لولههای پلی اتیلن استفاده میشود. اما لولهکشیهای فلزی معایب زیادی از جمله خوردگی و زنگزدگی دارند، به همین علت این لولهها هم باید عایق شوند. در ادامه با ما همراه باشید تا بیشتر درباره قوانین و استاندارد لوله کشی گاز خانگی و تجاری صحبت کنیم.
مقررات و استاندارد لوله کشی گاز خانگی و تجاری
برای گازرسانی به ساختمانهای عمومی و خاص، قوانین و مقرراتی وجود دارد که باید حتما رعایت شوند. طراح موظف است که از وجود حداکثر ایمنی کاربران ساختمان دربرابر خطراتی که از گاز طبیعی ناشی میشوند و همچنین ایمنی سیستم لولهکشی گاز ساختمان در مقابل صدمات احتمالی، اطمینان کامل و کافی حاصل کند. این مقررات شامل موارد زیر است:
- پیشگیری کردن از گاز زدگی بر اثر سوختن ناقص وسایل گازسوز یا نفوذ گازهای سمی حاصل از احتراق از طریق محل شکستگی دودکشهای سیمانی، شکافها و منافذ دودکشهای فلزی به داخل فضای مورد استفاده افراد، مخصوصا در حالت خواب.
- کاهش تعداد وسایل گازسوز در فضای داخلی به حداقل.
- جدا کردن سیستم لولهکشی گاز به بخشهای متعدد بهطوری که در شرایط غیرعادی بتوان هر قسمت را به شکل جداگانه از مدار خارج کرد.
- طراحی یا نصب سیستم لولهکشی گاز، دودکشها و وسایل گازسوز باید طوری باشد که در هنگام بروز حادثه یا هجوم افراد برای فرار، از برخورد یا آسیب دیدن در امان باشند.
- پیشبینی تهویه کافی و انتقال کامل محصولات حاصل از احتراق وسایل گازسوز به بیرون از ساختمان.
- نصب علامتهای مشخصکننده محل شیرهای قطع سریع جریان گاز و سایر نقاط اضطراری در سیستم لولهکشی.
طراحی لوله کشی ساختمان طبق استاندارد لوله کشی گاز خانگی و تجاری
لولهکشی مراکز تجاری یا ساختمانهای مسکونی، قطعا باید دارای قواعد و ضوابط خاص خود باشند و روی اصول مهندسی نصب شوند تا هنگام استفاده دچار چالش و مشکل نشوند. ما در این بخش تعدادی از قوانینی که باید هنگام طراحی سیستم لولهکشی ساختمانها اعمال شوند را نام میبریم و راجب آنها توضیح میدهیم.
-
انتخاب مسیر لوله کشی گاز
برای انتخاب مسیر لولهکشی گاز باید دقت کنید که لوله از ایمنترین و کوتاهترین مسیر عبور کند. بخشهای مشترک لولهکشی گاز واحدهای مسکونی مثل رایزرها نباید از داخل ملک شخصی رد شود. درنهایت مسیر لوله گاز باید به گونهای انتخاب شود که صدمهای به سازه اصلی وارد نکند.
-
تهیه نقشههای سیستم لوله کشی
برای تهیه کردن نقشههای سیستم لولهکشی گاز باید این مدارک را داشته باشید:
- نقشه لولهکشی گاز در پلان محوطه و طبقاتی که در آنها لوله گاز کشیده میشود
- محل قرارگیری دودکشها با ذکر مشخصات آن
- نقشه ایزومتریک با ذکر طول و قطر لولهها
- زیربنا یا فضای مفید ساختمان به متر مربع و مقدار مصرف گاز هرکدام از وسایل گازسوزی که به این سیستم لولهکشی وصل میشوند یا در آینده وصل خواهند شد
- کروکی محل ملک مورد تقاضا که باید در زیر برگ تقاضا با ذکر نشانی و تعیین موقعیت نسبت به معابر اصلی رسم شود
-
انتخاب قطر لوله گاز
قطر لولههای گاز باید اندازهای باشد که بتواند گاز کافی را برای بیشترین مصرف دستگاه یا دستگاههای گازسوز مربوطه تامین کند، بدون این که بین رگولاتور و لوازم گازسوز، افت فشار بیشتر از 12.7 میلیمتر ستون بهوجود بیاید.
-
بیشترین قطر اسمی مجازی
بیشترین قطر اسمی مجاز لولهکشی گاز مصرفی با فشار 176 میلیمتر ستون آب، 100 میلیمتر یا همان 4 اینچ است.
- اطلاعات موردنیاز برای محاسبه قطر لوله گاز
- بیشترین افت فشار مجاز بین رگولاتور و دستگاههای گازسوز
- طول لولهکشی
- چگالی گاز
- حداکثر مقدار گاز مصرفی موردنظر در طرح
-
تعیین طولانیترین مسیر
طولانیترین مسیر را باید از نقطه خروجی رگولاتور تا دورترین نقطه مصرفی گاز در ساختمان اندازهگیری کرد.
الزامات نصب اجزای سیستم لوله کشیگاز
در لولهکشی گاز، علاوه بر اینکه استاندارد لوله کشی گاز خانگی و تجاری باید رعایت شود، الزامات نصب اجزای سیستم لولهکشی هم لازم و ضروری است. این الزامات شامل موارد متعددی است که با ذکر نام و گزینههای موردنظر، به بررسی آنها میپردازیم.
1. لولهکشی رابط (لولهکشی بین رگولاتور و کنتور)
- ابتدای لولهکشی رابط باید در نزدیکترین نقطه به انتهای علمک قرار گرفته باشد.
- فاصله مناسب باید از شرکت گاز ناحیه استعلام شود.
- لولهکشی رابط باید کوتاهترین مسیر را داشته باشد و روی کار اجرا شود. همچنین باید درمعرض دید هم باشد.
- مسیر عبور لولهکشی رابط در خارج از ملک موردنظر، نباید در مکانی باشد که در معرض صدمه قرار بگیرد.
- در ابتدای لوله رابط انشعابهایی که بیشتر از یک متقاضی را تغذیه میکنند، نصب شیر قفلشونده برای هر مشترک لازم است.
2. کلکتور
- کلکتور باید با بهرهگیری از اتصالات استاندارد ساخته شود.
- گرفتن انشعابات به شکل مستقیم و بدون استفاده از اتصالات استاندارد لوله کلکتور، ممنوع است.
- قطر کلکتور از قطر لوله اصلی نباید کمتر باشد.
3. کنتور در استاندارد لوله کشی گاز خانگی و تجاری
- کنتور باید در داخل محدوه ملک مشترک و نزدیکترین مکان به درب ورودی واحد مسکونی یا درب اصلی ساختمان قرار بگیرد.
- کنتور باید درجایی که جریان هوا قرار دارد نصب شود. در صورت وجود جریان هوای دائمی، میتوان کنتور را در لابی نیز نصب کرد.
- روی انشعابات اخذشده از کلکتور، کنتور باید در نزدیکترین فاصله به کلکتور و در یک محل به شکل مجتمع نصب شود. بهطوری که خواندن کنتورها راحت باشد.
- کنتور باید به نحوی نصب شود که از صدمات فیزیکی در امان باشد.
- کنتور نباید در مکانهایی که امکان آتشسوزی یا تشدید آن وجود دارد، نصب شود.
- محل نصب کنتور باید درجایی باشد که بهراحتی قابل تعمیر باشد.
- فاصله کنتور از سیمهای برقی که روی کار نصب شدهاند باید حداقل 10 سانتیمتر، و از کنتور برق 50 سانتیمتر باشد.
- فاصله کنتور از منابع تولید اشتعال مثل کوره یا آبگرمکن باید حداقل یک متر باشد.
- ارتفاع لوله جانشین کنتور تا کف زمین باید 180 سانتیمتر باشد.
4. شیرها
- شیرهایی که در لولهکشی گاز استفاده میشوند باید ربع گرد توپکی باشند.
- قطر شیرهای فرعی باید با قطر لوله گاز ورودی هر ساختمان یکی باشد.
- اگر یک ملک، چند ساختمان مجزا داشته باشد؛ باید برای هر ساختمان یک شیر مستقل قطعکننده به غیر از شیر قطعکننده اصلی، وجود داشته باشد.
- شیر اصلی مصرف باید سریع بعد از کنتور و در ارتفاع 180 سانتیمتری از کف زمین نصب شود.
5. شیرهای فرعی
- شیر واحد مسکونی: در ساختمانی که بیش از یک واحد مسکونی دارند، باید بر روی لوله انشعاب هر واحد که از لولههای اصلی منشعب میشود، در محل یا ارتفاع مناسبی که در معرض صدمه نباشد ولی برای ساکنین قابل دسترسی باشد، برای قطع سریع و کامل جریان گاز نصب شود.
- شیر فرعی انشعابات رایزری: باید در ابتدای انشعاباتی که بیشتر از یک مصرفکننده دارند نصب شود.
- شیر مصرف دستگاه گازسوز: در انتهای انشعاب لولهکشی برای هر دستگاه گازسوز، باید یک شیر مصرف نصب شود.
لیست الزامات لوله کشی گاز ساختمان های مسکونی عمومی و خاص
- ساختمان مسکونی بیشتر از ۱۰ واحد مسکونی در گــروه ساختمانهای عمومی قراردارند و می بایست استاندارد مربوط به آن گروه رعایت شود .
- ساختمانهای عمومی کوچک کمتر از ۲۰ نفر حاضر اعم از کارکنان و مراجعه کنندگان در گــروه ساختمان های مسکـونی قراردارند و می بایست استاندارد مربوط به آن گروه رعایت شود .
- نصب دستگاه آشکارساز نشت گاز طبیعی در موتورخانه های ساختمانهای عمومی و خاص الزامی است .
- نصب شیر خودکار قطع گاز حساس به زلزله و شیر قطع جریان گاز اضافی (فیوز گاز) در ابتدای لوله کشی گاز ساختمان های خاص الزامی است .
- نصب علایم مشخص کننده محل شیرهای قطع سریع جریان گاز برای ساختمانهای عمومی و خاص الزامی است .
لوله ، اتصالات ، شیرآلات و نوار عایق
- برای لوله کشی توکار یا روکار لوله بدون درز یا درز دار دارای استاندارد ملی شماره ۳۳۶۰ و یا API5L و یا DIN2440 مورد تائید است .
- برای لوله کشی توکار اتصالات جوشی بدون درز دارای استاندارد ملی شماره ۳۰۷۶ و لوله کشی روکار اتصالات جوشی درزدار JIS به شماره B2311 و دنده ای از نوع فولادی دارای استاندارد ملی شماره ۱۷۹۸ مورد تائیداست.
- شیر آلات با آرم استاندارد ریخته گری و نوار از نوع آلتن مورد تائید است .
اجرای کنتور
- کنتورهای کلکتوری می بایست قبل و بعد آن شیر قفلی و شیر قطع کن داشته باشد .
- قبل از کنتور منشعب از علمک مشترک با همسایه شیر قفلی نصب شود .
- برای ساخت کلکتور از سه راهی استفاده شود .
- اجرای کنتورداخل ملک باشد و حتما به هوای آزاد و طبیعی راه داشته باشد .
- لوله جانشین کنتور تراز و با ارتفاع ۲۲۰ – 180 سانتیمتر بدون امکان چرخش دورانی کنتور اجراء شود .
- کنتور گاز حداقلcm ۵۰ از سیم برق و کنتور برق و حداقل m۱ از منابع تولید اشتعال مانند کوره ، آبگرمکن و ….. فاصله داشته باشد .
- نصب پلاک مناسب برای هر کنتور با شماره مربوط به همان واحد اجباری است .
- لوله حدفاصل رگولاتور و کنتور ، روکار اجراء شود .
- کنتور در رمپ اجراء نشود .
- کنتور مغازه و منزل یکی نباشد .
- لوله های کلکتور و بقیه مسیر با گچ در تماس نباشد .
- ساپورت محل استقرار کنتور برای رده های G25 به بالا تعبیه شود .
اجرای لوله و لوله های رایزر
- الویت بندی مسیرهای ایمن رایزرهای لوله کشی گاز ساختمان به ترتیب زیر است :
الویت اول : عبور لوله های رایزر از نورگیرهای ساختمان به صورت روی کار یا توی کار .
الویت دوم : عبور لوله های رایزر از محدوده نمای خارجی ساختمان به صورت روی کار یا توی کار .
الویت سوم : ایجاد یک داکت مخصوص رایزر لوله کشی گاز ساختمان در قسمت مشاعات طبقات و خارج از قسمت راه پله ساختمان پشت در شیشه ای جدا کننده راه پله ، در سمت واحد مسکونی به طوریکه از پائین و بالا به هوای آزاد راه داشته باشد.
الویت چهارم : عبور لوله های رایزر بدون داکت به صورت روی کار یا توی کار از قسمت مشاعات طبقات و خارج از قسمت راه پله ساختمان پشت در شیشه ای جدا کننده راه پله ، در سمت واحد مسکونی .
- عبور لوله گاز از داخل هر نوع راه پله ساختمان اعم از راه پله فرار ، آتش نشانی ، گذر عادی افراد و … ممنوع است.
- عبور لوله کشی گاز ساختمان از انباری هر یک از واحدهای مسکونی ساختمان ممنوع است .
- ساپورت گیری لوله از سقف پارکینگ با لوله PVC عایق شود .
- ساپورت گیری لوله از سقف کاذب مجاز نیست .
- لوله کشی گاز ساختمان پشت سقف کاذب با اتصالات جوشی مورد تائید است و می بایست پیش بینی جریان هوای آزاد در پشت سقف صورت گیرد .
- تعداد دنده های درگیر برای اتصالات دنده ای فولادی 8 الی ۹ دنده مطابق استاندارد ملی شماره ۱۷۹۸ مورد تائید است .
- هوابندی اتصالات می بایست فقط با نوار تفلون انجام شود .
- عبور لوله کشی گاز ساختمان از مناطق تجمع آب مانند محوطه حمام ، استخر ، سونا و … به صورت توکار ، روکار و یا پشت سقف کاذب ممنوع است .
- عبور لوله کشی گاز ساختمان به صورت دفنی از کف حیاط ، پارکینگ و توکار از کف آشپزخانه بدون ایزوگام و مناطقی که رطوبت دائمی دارد ممنوع است مگر در شرایطی خاص با تمهیدات لازم جهت جلوگیری از خوردگی لوله.
- برای جلوگیری از تماس آب و رطوبت در مناطقی مانند محوطه حمام، استخر، سونا و … با لوله روکار از غلاف پلی اتیلن فشارقوی (۱۰ بار) با ۲ سایز بالاتر استفاده شود به طوری که دو سر غلاف ۲۰ سانتیمتر از دو طرف دیوار مجاور بیرون زده باشد .
- اجرای لوله توکار روی دیوار می بایست فقط به صورت عمودی باشد .
- لوله کشی گاز ساختمان در کف واحد در تقاطع با لوله آب به نحوی باشد تا لوله گاز روی لوله آب قرار گیرد .
- عبور لوله از داخل دیوار، سقف، چهارچوب به صورت تقاطع با غلاف PVC انجام شود .
دریچه تامین هوا
- دریچه تامین هوا در شعاع کمتر از ۳ متری لوله دودکش و ۱ متری دودکش دوجداره پکیج نباشد .
- نصب دریچه تامین هوا از نوع آیفونی گریل به سمت پائین در دوطرف دیوار با ابعاد 16×16 سانتیمتر یا معادل سطحـی ۲۵۰ سانتیمتر مربع به فاصله حداکثر ۳۰ سانتیمتر از سقف برای واحــدهای مسکــونی کمتر از ۶۰ متر و دارای دستگاه گازسـوز با مصـرف بیشتر از ۱/۰ مترمکعب در ساعت و یا با هر متراژی دارای دستگاه گازسـوز با مصـرف بیشتر از ۶/۰ مترمکعب در ساعت اجباری است .
- دریچه تامین هوا ۲ عدد برای ساختمانهای عمومی و هر ساختمانهایی با درز بندی هوا دارای هر دستگاه گاز سوز با ابعاد ۱۶×16 سانتیمتر یا معادل سطحی ۲۵۰ سانتیمتر مربع به فاصله حداکثر ۳۰ سانتیمتر از سقف و ۱ متر از کف اجباری است .
- دریچه تامین هوا ۲ عدد برای آشپزخانه یا آبدارخانه ای که در وسط واحد ساختمانی قرار دارد دارای هر دستگاه گاز سوز با ابعاد ۲۶×26 سانتیمتر یا معادل سطحی ۶۵۰ سانتیمتر مربع به فاصله حداکثر ۳۰ سانتیمتر از سقف و ۱ متر از کف روی دیوار مشترک با دیگر فضاهای واحد اجباری است . در این حالت نصب پکیج نیز با رعایت دیگر شرایط استاندارد مانعی ندارد .
- استفاده از دریچه تامین هوا برای عبور لوله هود مجاز نیست و می بایست مجزا باشد .
- برچسب با جمله ((دریچه تامین هوا مخصوص عبور جریان هوای وسیله گازسوز و به هیچ وجه مسدود نگردد.)) روی دریچه تامین هوا نصب گردد .
سخن پایانی
استاندارد لوله کشی گاز خانگی و تجاری دارای قوانین و شرایط زیاد و خاص خودش است. تمام این ضوابط و قوانین برای این است که جان شما در امان باشد. از آنجایی که پروسه لولهکشی گاز بسیار حساس است، باید انجام آن را به دست تعمیرکاران بسیار ماهر و کاربلد بسپارید تا از نصب استاندارد و درست آن مطمئن شوید. امیدواریم که مطالعه این مقاله برای شما مفید واقع شده باشد.