مکانیزه در لغت به معنای استفاده از ماشین آلات صنعتی. در کشاورزی مدرن آبیاری مکانیزه آبیاری مکانیزه، به فرآیند مصنوعی استفاده از مقدار آب کنترل شده گفته میشود که برای آبیاری محصول در زمین مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع آبیاری، به رشد محصولات کشاورزی، حفظ مناظر طبیعی و احیای خاک در مناطق خشک، در دوره‌هایی که بارش باران کمتر از مقدار میانگین است، به کار گرفته میشود. آبیاری مکانیزه همچنین در تولید محصولات زراعی، همراه با محافظت در برابر سرما، ممانعت از رشد علف‌های هرز در مزارع و جلوگیری از تلفیق خاک استفاده میشود.و کشاورزان را قادر می سازد که در یک سال محصولات متعددی پرورش دهند و در نتیجه بهره وری را افزایش دهند.
انواع آبیاری مکانیزه
آبیاری بارانی
همانطور که از نام این نوع آبیاری پیدا است، عملکرد آن مشابه مکانیزم باران است. به این معنی که آب مانند قطرات باران از لوله‌ها و دستگاه‌های طراحی شده خارج شده و به گیاهان می‌رسد. این تکنیک برای آبیاری مساحت بزرگی از زمین کشاورزی به کار گرفته میشود و تمام سطح را به صورت کاملا یکنواخت آبیاری می‌کند. علاوه بر آن میتوان از آن برای آبیاری ویلا، فضای سبز، پارک و باغجه استفاده کرد. آبیاری بارانی به دو دسته‌ی کلاسیک نیمه متحرک و آبیاری بارانی مکانیزه تقسیم کرد. در مدل نیمه کلاسیک نیروی انسانی باید لوله‌های آبیاری را جابجا کند تا تمام سطح آبیاری شود. در مقابل ساختار آبیاری مکانیزه بسیار پیچیده است و فرایند آبیاری را خودکار انجام می‌دهد.
تجهیزات و ابزارهای لازم برای آبیاری بارانی
پمپ
پمپ یا سیستم تأمین فشار یکی از اساسی‌ترین اجزای سیستم‌های آبیاری بارانی به شمار می‌رود. انتخاب نوع پمپ به مساحت زمین آبیاری ،طول لوله های اصلی و فرعی ، فشار عملکرد و میزان خروجی آبپاش ها بستگی دارد.
لوله های اصلی، فرعی، انشعاب‌ها و اتصال‌ها
برای انتقال آب از پمپ تا نقطه‌ای که آب به مزرعه منتقل میشود از لوله های اصلی استفاده می شود. این لوله ها از نوع لوله پلی اتیلن بوده و یکی از مقاوم ترین و ارزان ترین لوله ها هستند که میتوان از آنها برای آبرسانی استفاده کرد.از آنجایی که لوله های اصلی بصورت دائمی هستند و حرکت نمی کنند. به همین جهت برای جلوگیری از آسیب رسیدن به آنها و راحتی عبور و مرور کارکنان و ماشین آلات، لوله ها را درون خاک قرار می گیرند.
کمربند پلی اتیلین
کمربند انشعاب گیر پلی اتیلن برای گرفتن انشعاب از لوله اصلی به لوله های فرعی استفاده می شود و در سایز ها و اندازه های مختلف تولید می شود.
رایزر
یکی دیگر از اجزاء تجهیزات آبیاری بارانی رایزر ها است. این لوله از جنس پلیمر یا آلومینیوم است که برای ارتفاع دادن به آبپاش مورد استفاده قرار می گیرد. به وسیله ی رایزر آبیاری گیاهان در زمان رشد و بلند شدن آنها با مشکل مواجه نمی شود. رایزر ها از یک سمت به آبپاش و از سمت دیگر آن درون شیر خودکار قرار میگیرند تا آبیاری انجام شود. بنابراین به تعداد آبپاش ها، رایزر مورد نیاز می باشد.
شیر خودکار
یکی از اجزاء آبیاری بارانی شیر خودکار است. که برای قطع و وصل کردن جریان آب مورد استفاده قرار می گیرد. شیر خودکار تنها زمانی که لوله رایزر درون آن قرار می گیرد جریان آب را از خود عبور می دهد.در آبیاری بارانی کلاسیک، برای اینکه هزینه های خرید پمپ، لوله و آبپاش و سایر لوازم آبیاری بارانی کمتر شود زمین را به چند قسمت مختلف تقسیم میکنند و هر قسمت را بصورت جداگانه آبیاری می کنند. به این صورت در هر نقطه ای که قصد دارند آبپاش قرار دهند، شیر خودکار نصب می کنند.پس از آبیاری هر قسمت، رایزر ها را به همراه آبپاش به قسمت بعدی منتقل می کنند. با بیرون آوردن هر رایزر، جریان آب از شیر خودکار قطع می شود. سپس با قرار دادن رایزر درون شیر خودکار بعدی، دوباره سیستم شروع به کار می کند.
آبپاش
یکی از مهم ترین قسمت های سیستم آبیاری بارانی آبپاش ها هستند. آبپاش‌ها ممکن است مستقیمأ روی لوله فرعی قرار گیرند و یا این که روی پایه عمودی که از لوله فرعی منشعب شده و به آن پایه آبپاش (رایز) می‌گویند واقع شوند. وظیفه آبپاش خارج کردن آب از لوله فرعی و تبدیل آن به قطرات ریز و درشت برای پخش در اطراف و آبیاری گیاهان می‌باشدکه در سایز های مختلف و شعاع پاشیدن مختلف ساخته می شوند.
آبپاش ها بصورت کلی به دو دسته ی زیر تقسیم می شوند.
۱- آبپاش تنظیم شونده
زاویه پاشش آبپاش تنظیم شونده را می توانید به کمک بست هایی که در قسمت پایین آن قرار گرفته بین 30 تا 360 درجه تنظیم کرد.
۲- آبپاش تمام دور
آبپاش های تمام دور، قابلیت تنظیم زاویه ندارند. و همیشه زاویه کامل 360 درجه را آبیاری می کنند.
همچنین انتخاب تعداد آبپاش ، به شعاع پاشش و ابعاد زمین بستگی دارد. از آنجایی که آبپاش ها یکنواختی کاملی ندارند بهتر است فاصله بین دو آبپاش از یکدیگر کمتر از مقدار شعاع پاشش آنها باشد تا آبیاری به صورت کامل و یکنواخت انجام گیرد.
آبپاش ها از نظر جنس بدنه خود در چندین نوع طراحی و ساخته می شود:
آبپاش آلمینیومی ،آبپاش پلیمری تمام دور،پایه و سه پایه آبپاش،فشار سنج
آبیاری قطره‌ای
برخلاف آبیاری بارانی که تحت فشار انجام میشود، آبیاری قطره‌ای با فشار کم و با استفاده از یک قطره چکان صورت می‌گیرد. این تکنیک برای آبیاری موضعی گیاه است و رطوبت گیاه را کاملا تامین می‌کند. در این روش هم میتوان هم‌زمان با آبیاری کوددهی را انجام داد. از جمله مزایای استفاده از این روش، صرفه‌جویی قابل توجه در مصرف آب و کود، راندمان بالا، کاهش علف هرز و فرسایش خاک است.
تجهیزات و لوازم و اتصالات آبیاری قطره‌ای
پمپ
بیشتر در سیستم آبیاری قطره‌ای از پمپ‌های سانتریفیوژی استفاده میشود. پمپ‌های سانتریفیوژی یا پمپ گریز از مرکز با استفاده از یک پروانه چرخان انرژی را به آب منتقل می‌کند. ممکن است این پمپ‌ها افقی یا عمودی طراحی شده باشند. اما توجه به این نکته مهم است که عموما پمپ‌های افقی بیشتر برای پمپاژ آب از منابع سطحی مانند استخر‌ها استفاده می‌شوند.
لی‌فلت و لوله‌های انعطاف پذیر
یکی از روش‌های جدید انتقال آب که در سیستم‌های آبیاری مدرن با محبوبیت زیادی روبه‌رو شده است لوله‌های انعطاف‌پذیر یا لی‌فلت می‌باشند. این لوله‌ها به دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود در مقایسه با لوله‌های پلی‌اتیلنی بسیار مورد توجه قرار گرفته‌اند. از مهم‌ترین هزینه‌های پیاده‌سازی سیستم‌های آبیاری میتوان به خطوط لوله اشاره کرد. لوله‌های پلی اتیلنی علاوه بر مشکلاتی که در انتقال آب و نحوه نصب دارند، دارای هزینه بالاتری نیز می‌باشند.
از مزیت‌های لوله‌های لی‌فلت میتوان به موراد زیر اشاره کرد:
سهولت نصب و پیاده سازی
سهولت جمع‌آوری و حمل‌و‌نقل
مقاومت مناسب در برابر تغییرات دمایی و نور خورشید
قابلیت نصب راحت اتصالات آبیاری قطره‌ای
فضای انبارش بسیار کمتر در مقایسه با لوله‌های پلی اتیلنی
تحمل فشار بسیار خوب
مقاومت بالا در برابر خوردگی
سرشلنگی
از سرشلنگی برای اتصال لوله‌های انعطاف‌پذیر (لی‌فلت) به خطوط اصلی استفاده میشود. سرشلنگی‌ها عموما از یک طرف دارای رزوه استاندارد نری و از طرف دیگر مخروطی شکل بوده و نقطه اتصال به لوله‌های لی‌فلت دارند.
گیره انتهایی لی فلت
در گذشته برای مسدود کردن انتهای مسیر خطوط انتقال آب از روش‌های سنتی استفاده می‌شده، اما در سیستم‌های مدرن آبیاری برای انسداد انتهای خطوط (در شرایطی که از لوله‌های لی‌فلت استفاده کرده باشید)، گیره انتهایی لی فلت به کار گرفته میشود. این گیره‌ها روش مناسبی برای انسداد خطوط با آب‌بندی مناسب را در اختیار شما قرار می‌دهد.
کپ انتهایی
روش دیگر برای انسداد لی فلت‌ها استفاده از کپ انتهایی است که بسته به طراحی آنها نیاز به بست فلزی می‌باشد. در صورتی که کپ انتهایی دارای رینگ باشد نیاز به بست فلزی نیست و در صورتی که کپ انتهایی رینگ نداشته باشد باید برای محکم کردن لی فلت از بست فلزی روی یکی از شیارها استفاده کنید.
کمربند لی فلت
جهت گرفتن خروجی از لوله‌های لی فلت میتوان از کمربند لی‌فلت استفاده کرد. کمربند‌های لی فلت که عموما از جنس پلیمری هستند ابزاری بسیار ساده و کارآمد برای اتصال خطوط فرعی به اصلی محسوب می‌شوند. در یک طرف کمربند لی‌فلت گیره‌های اتصال به خطوط اصلی و در طرف دیگر شاهد رزوه نری استاندارد برای اتصال به شیرهای قطع و وصل جریان هستیم.
پانچر لی‌فلت
پانچر لی‌فلت ابزاری برای ایجاد حفره و سوراخ روی بدنه لی‌فلت است. این پانچرها حفره‌هایی به قطر 16 میلی‌متر روی بدنه لی‌فلت ایجاد کرده که امکان نصب راحت اتصالات لی‌فلت را فراهم می‌سازد. عملیاتی که پانچرها انجام می‌دهند برای افزایش طول عمر لی‌فلت‌ها بسیار حیاتی است، در صورتی که حین پانچ لی‌فلت حفره و یا سوراخ ایجاد شده بزرگ‌تر از 16 میلی‌متر باشد، عملیات آب‌بندی با مشکل مواجه خواهد شد. بنابراین توصیه می‌کنیم حین نصب و پیاده سازی سیستم آبیاری قطره‌ای و در صورت استفاده از لوله‌های انعطاف‌پذیر حتما از پانچر استاندارد شرکت‌های تولیدی معتبر استفاده کنید تا علاوه بر افزایش طول عمر لی‌فلت شما، خروجی کار نیز استاندارد و آب‌بند شده باشد.
سه‌راهی لی‌فلت
جهت خروجی گرفتن لی‌فلت به تیپ یا لوله 16 به طرفین لی‌فلت میتوان از سه راهی لی‌فلت استفاده کرد که در یک طرف نقطه اتصال به لی‌فلت و در دوسر دیگر نقطه اتصال به نوار تیپ و لوله 16 وجود دارد.
رابط مساوی لی فلت
همانطور که از نام این محصول پیداست، برای اتصال دو لی‌فلت با سایزها و دهانه‌های مشترک استفاده میشود.
بست ابتدایی لی‌فلت
این بست پلیمری جهت گرفتن خروجی از لی فلت و متصل کردن به تیپ، بدون نیاز به قطع و وصل جریان کاربرد دارد. در یک طرف نقطه اتصال به لی فلت و در طرف دیگر نقطه اتصال به نوار تیپ و یا لوله 16 با مهره آب‌بند وجود دارد. بست ابتدایی لی فلت در مقایسه با شیرهای انشعاب مقرون به صرفه‌تر می‌باشند.
کورکن لی فلت
چنانچه لوله لی فلت را به اشتباه پانچ شده باشد و یا نیازی به آن حفره روی لی فلت ندارید برای انسداد و کور کردن سوراخ میتوان از کورکن لی فلت استفاده شود.
شیرانشعاب سه راهی لی فلت
از این محصول میتوان جهت گرفتن خروجی از لی فلت به تیپ یا لوله 16 استفاده کرد که قابلیت قطع و وصل جریان را داشته باشد. تفاوت شیرانشعاب سه طرفه با سه راهی لی فلت در امکان قطع و وصل جریان می‌باشد. بطوری که در شیرانشعاب سه طرفه لی فلت امکان قطع و وصل جریان وجود دارد اما در سه راهی لی فلت این امکان نیست.
شیرانشعاب لوله اصلی به تیپ
شیرانشعاب لوله اصلی به تیپ جهت گرفتن خروجی از لوله اصلی پلی اتیلنی به تیپ یا لوله 16 استفاده میشود. در این روش با ایجاد یک حفره روی بدنه لوله پلی‌اتیلنی و با استفاده از یک واشر 16، میتوان شیر را روی بدنه لوله نصب کرد و از طرف دیگر خروجی نوار تیپ یا لوله 16 گرفت.
شیرانشعاب رزوه ½ به تیپ
این شیر با دارا بودن یک روزه نری ½ روی خود توان متصل شدن به کمربند و در نتیجه اتصال به لوله پلی‌اتیلنی را داراست. بنابراین این شیر برای اتصال به لوله نیاز به کمربند پلیمری دارد.
رابط تیپ به لوله اصلی و لوله 16
یکی از پرکاربرد‌ترین کانکتورها و تجهیزات آبیاری قطره‌ای، رابط تیپ به لوله 16 و لوله اصلی است. از این ابزار میتوان در موارد بسیاری از قبیل اتصال دو لوله 16، اتصال لوله 16 به نوار تیپ، اتصال لوله اصلی به تیپ و اتصال لوله اصلی به لوله 16 استفاده کرد.
زانویی 16
جهت تغییر زاویه 90 درجه‌ای لوله 16 میتوان از زانویی پلیمری 16 استفاده می شود تا از خم شدن بیش از حد لوله 16 اجتناب کنید. این وسیله به خصوص درزمین‌های نامتقارن بسیار پرکاربرد می‌باشد.
واشر 16
از واشر 16 جهت اتصال و خروجی گرفتن از لوله‌های پلی اتیلنی استفاده میشود. با وجود واشر 16 عملیات آب بندی به خوبی صورت می‌گیرد.
کورکن لوله 16
در صورتی پانچ لوله 16 به درستی انجام نشده و یا تصمیم قطره چکان را از روی لوله جابجا کرده حفره و سوراخ موجود را میتوان با کورکن لوله 16 مسدود کرد.
پانچر لوله 16
مشابه لی فلت برای ایجاد حفره منظم و دقیق روی لوله 16 از پانچر لوله 16 استفاده میشود.
مسدود کننده لوله 16
از این ابزار جهت انسداد انتهای لوله 16 استفاده میشود. به این شکل که لوله 16 را از دو طرف حلقه عبور می‌دهیم، در نتیجه تاخوردن لوله 16 منجر به مسدود شدن و عدم عبور آب و جریان میشود.
مسدود کننده نوار تیپ
کشاورزان عموما جهت مسدود کردن انتهای مسیر نوار تیپ از گره زدن نوار تیپ استفاده میکنند اما در صورتی که به روشی جایگزین داشتید می‌توانید از این وسیله برای انسداد انتهای نوار تیپ استفاده نمایید.
قطره‌چکان
قطره‌چکان‌ها در قلب سیستم آبیاری قرار دارند. در هر سیستم آبیاری، مراحل برنامه ریزی از محصول آغاز شده و در طراحی قطره چکان‌ها به پایان می‌رسد.
