شیر یکطرفه
شیر یکطرفه ( Check valve) گونه‌ای از شیرهای صنعتی است که در آن سیال(گاز یا مایع) تنها می‌تواند در یک جهت حرکت کند و در صورت برگشت سیال، مسیر حرکت مسدود می‌شود. این شیرها در تجهیزات مختلف صنعتی مانند پمپ‌ها، جک‌های هیدرولیک، تجهیزات نیروگاهی و صنایع شیمیایی کاربرد دارد.
شیرهای یک طرفه
همان‌طور که از اسم آن بر می‌آید سیال فقط از یک طرف آن می‌تواند وارد شود و زمانی که در یک مسیر قرار دارد جریان سیال از طریق مخالف آن غیرممکن است. در اکثر شیرها محل ورود سیال به شیر مطرح نیست و می‌تواند از دو طرف آن باشد؛ ولی در شیر یک طرفه فقط سیال از یک طرف شیر می‌تواند وارد شود که به همین علت اگر در محلی قرار دارد و می‌خواهیم جریان را درمسیرمخالف عادی خود عبور دهیم بایستی این شیر را برعکس نماییم یا این که داخل آن را درآوریم که در این صورت حالت شیر یک طرفه را از دست خواهد داد. شیرهای یک طرفه در دو طرح اساسی به نام شیر یک طرفه لولایی و شیر یک طرفه فشاری ساخته می‌شوند که در زیر به توضیح آنها می‌پردازیم.
شیر یک طرفه لولایی
این شیر که مصرف بیشتری دارد دارای بدنه و درپوش می‌باشد که درون آن دیسکی که ممکن است یکی یا دوتایی باشد به وسیله پین مخصوصی به بدنه لولا شده و آویزان می‌باشد. البته در نوع دوتایی آن این پین بین دو دیسک قرار دارد. جریان سیال درموقع ورود دیسک را به طرف مسیر خود بلند کرده و از اطراف آن عبورمی‌کند. درموقع قطع جریان دیسک به نشیمن‌گاه چسبیده و اجازه برگشت به سیال را نمی‌دهد.
شیر یک طرفه فشاری
در این نوع شیر یک طرفه جریان سیال باعث باز شدن شیر شده و برگشت جریان باعث بسته شدن شیر می‌گردد. از انواع شیرهای یک طرفه فشاری می‌توان شیر یک طرفه پیستونی وشیر یک طرفه کروی را نام برد.
شیر یک طرفه پیستونی
شیر یک طرفه پیستونی از نظر شکل داخلی شبیه شیرفلکه‌ای می‌باشد که جریان باعث فشار پیستون به طرف بالا و انتقال جریان شده که جهت عکس آن پیستون به طرف پائین آمده و مانع از برگشت سیال به طرف ورودی می‌شود. این نوع شیر به همراه شیر ساچمه‌ای و زاویه‌دار جهت جلوگیری از پدیده لرزش در اثر فشار در مسیر خطوط لوله به کار برده می‌شود.
شیر یک طرفه کره‌ای
این نوع شیر یک طرفه در دو نوع کره‌ای افقی و عمودی وجود دارد. در نوع عمودی مسیر جریان مستقیم است و این شیر بیشتر درجاهایی که قطع جریان به صورت فوری لازم باشد بکار می‌رود. نحوه کار این نوع شیر بدین صورت است که مسیر سیال ورودی یک کره را در داخل سیال معلق نگه داشته وسیال از اطراف آن به طرف دیگر می‌رود و وقتی که جریان سیال برعکس شود کره مورد نظر در نشیمن‌گاه خود نشسته که مانع از عبور سیال به طرف ورودی می‌شود. یکی از مزایای این نوع شیر یک طرفه، استفاده از آنها در سیالاتی که ویسکوزیته آنها بسیار زیاد است می‌باشد.
شیر یک طرفه دریچه ای (Swing check valve)
در شیر یک طرفه لولایی دیسک به صورت عمودی به بدنه با پین لولا می شود و با فشار سیال در جهت ورود تا 180درجه دیسک بالا می رود و سیال عبور می کنند و با افت فشار سیال و تغییر مسیر برگشت سیال دیسک پایین اومده و مانع عبور سیال می شود. تلاطم و آشفتگی در شیر یک طرفه در یچه ای بسیار کم می باشد و معمولا در طراحی خطوط پایپینگ همراه با گیت ولو شیر یک طرفه دریچه ای (یک طرفه نوسانی) استفاده می شود و می توان شیر یکطرفه رام به صورت افقی و هم به صورت عمودی نصب کرد. توصیه می شود در خطوطی که سیال دارای تلاطم و آشفتگی می باشد و ممکن است با ضربه های ایجاد شده (ضربه قوچی) به دیسک و متعلقات شیر یک طرفه دریچه ای آسیب وارد شود استفاده نشود.
شیر یک طرفه لولایی ویفری (شیر یک طرفه دریچه ای صفحه ای) Swing type wafer check valve
ساختار کلی شیر یک طرفه دریچه ای ویفری همانند شیر یکطرفه دریچه ای استاندارد می باشد ولی تقاوت آن ها در نوع بدنه می باشد که در این نوع بدنه ویفری (بین فلنجی) می باشد، و افت فشار اندکی را دارد و در در سیستم های تاسیسات بدلیل عدم فضای کافی از شیر یکطرفه ویفری لولایی استفاده می شود و دیسک با حرکت 90 درجه یا همان شبه آونگی با فشار سیال حرکت کرده و سیال را از خود عبور می دهد و در حالتی که شیر باز می باشد افت فشار آن نسبت به سایر حالت های شیر پروانه ای کمتر می باشد. از مزایا شیر یکطرفه لولایی ویفری می توان به وزن و ابعاد کم و آببند کردن درطرح سیت فلز به فلز، به دلیل قطعات کم تعمیر و نگهداری آن آسان تر می باشد.
شیر یکطرفه سوپاپی
نوع سوپاپی چک ولو از یک دیسک و فنر که دیسک به صورت افقی به وسیله فنر به سقف شیر متصل شده است تشکیل می شود. در حالی که فشار سیال به اندازه مورد نیاز برسد فنر جمع شده و دیسک رو به بالا حرکت می کند و اجازه عبور به سیال را می دهد.
مدل های دیگر شیر یک طرفه
-
شير يكطرفه نوسانی Swing check valve
-
شير يكطرفه نوسانی از نوع ويفری صفحه ای Swing type wafer check valve
-
شير يكطرفه ديسكی Disk check valve
-
شير يكطرفه با ديسك دوتكه Split disk check valve
-
شير يكطرفه با ديسك وارونه Till ting disk check valve
-
شير يكطرفه ديافراگمی Diaphragm check valve
-
شير يكطرفه بالا رفتنی Lift check valve
-
شير يكطرفه قطع كننده ای Stop check valve
در تمامی سیستمها و صنایع خطوطی وجود دارند که باید از بازگشت سیال در آن خطوط جلوگیری کرد. در ضمن در بعضی از خطوط جهت حرکت سیال در خلاف جهت جاذبه می باشد. به همین دلیل در صنایع از شیر های یک طرفه استفاده می کنند.
این شیر ها بدون دخالت دست و به صورت خودکار عمل می نمایند. بر روی بدنه این شیرها جهت حرکت سیال با فلش نشان داده شده است و اگر شیر را خلاف جهت ببندیم خسارت جبران ناپذیری به سیستم وارد می شود.
این شیرها از لحاظ نوع عملکرد دریچه به انواع مختلفی تقسیم بندی می شوند که در زیر به توضیح آنها می پردازیم.
دیسک لولایی چک ولو
این مکانیزم آب بندی شامل یک دیسک و یک بازوی متصل به دیسک می باشد که بازو به یک پین لولا شده است و این مجموعه حول پین می چرخد. نیروی مورد نیاز برای چرخاندن دیسک توسط سیال درون سیستم تامین می گردد. در هنگام قطع شدن جریان سیال، وزن دیسک باعث برگشتن جریان سیال به حالت اولیه خود می گردد.
از انواع این شیر می توان به Single Plate Long Pattern و Single Plate Short Pattern و Dual Plate اشاره نموید.
دیسک بالا رونده
در این نوع از شیرهای یکطرفه نیروی سیال از زیر به دیسک وارد شده و باعث می شود دیسک از روی نشیمن شیر بلند می شود و با قطع شدن جریان دیسک به روی نشیمن خود بر می گردد . برای سریعتر انجام گرفتن این عمل از یک فنر در پشت دیسک استفاده می شود.
این شیر داری انواع مختلفی می باشد که با توجه به نوع دیسک آن به دو دسته کلی پیستونی و توپی تقسیم می شوند.
دیسک محوری
از این نوع شیر می توان به صورت عمودی نیز استفاده نمود. این شیر معمولاً در سایزهای کوچک تولید و مورد استفاده دارد. برای بسته شدن این نوع شیر حتماً از فنر استفاده می کنند تا با اطمینان بیشتری بتوان از آن استفاده کرد. اگر در انتخاب این شیر دقت نشود به علت به وجود آمدن اغتشاش و لرزش در سیستم سر و صدای زیادی به وجود می آید.
دیسک مایل
این نوع شیر برای کنترل جریان فشار به کار می روند بدین عنی که اگر فشار پشت شیر به حد نصاب سرویس نرسد شیر اجازه عبور به جریان نمی دهد. همچنین اگر جریان برگشتی به حد معینی نرسد شیر از بازگشت آن ممانعت نخواهد کرد. از این شیر برای انتقال مواد جامد استفاده می کنند.
شیر یک طرفه دیسکی Disc check valve
شیر یک طرفه دیسکی که از لحاظ ظاهری همانند شیر یکطرفه دریچه ویفری می باشد و با این تفاوت که شکل این مدل نوع بین فلنجی می باشد و هم با نوع فنر و هم با نوع لولا تولید می شود و به دلیل عدم اشغال فضا معمولا از نوع استیل آن در صنایع غذایی و تاسیسات استفاده می شود.
شیر یک طرفه دابل دیسک (دیسک دوتیکه) Split disk check valve
شیر یکطرفه دابل دیسک در دو نوع لولایی و با فنر برگشت تولید می شود و در شیر یکطرفه دابل دیسک با توجه به دابل بودن دیسک برای سیال های که فشار بالا و آشفتگی (ضربه قوچی) دارند می توان از این مدل استفاده کرد و با کم ترین افت فشار باز می شود و سیال را از خود عبور می دهد و با توجه به سفارش مشتری تا سایز 88 اینچ تولید می شود.
شیر یک طرفه وزنه ای – شیر یکطرفه وزنه ای ترمز دار Weight check valve
شیر یکطرفه وزنی معمولا در سایز های بالا و به صورت فلنجی به دو نوع وزنه ای و وزنه ای ترمز دار تولید می شود، شیر یک طرفه وزنه ای که دیسک آن توسط اهرم با وزنه کنترل می شود، هنگامی که فشار برگشت سیال از فشار رفت سیال بیشتر می شود اهرم به طور خودکار جلوی برگشت سیال را می گیرد و لی مشکلی که در این مدل هست بستن دیسک با ضربه همراه است که این در حالت شیر یک طرفه وزنه ترمزدار رفع شده است و دیسک به آرمی بسته شده و مانع از برگشت سیال می شود و در طراحی خط و پایپینگ که برگشت جزی سیال را مجاز می داد و پروانه باید با تاخیر بسته شود از شیر یکطرفه وزنه ای ترمز دار استفاده می شود.
مزایای شیر یک طرفه
- عدم نیاز به اپراتور
- امکان تعمیر در خط
- قیمت مناسب
- گستره کاربرد و قابلیت کار در فشار کم
- برای انواع سیال می توان این شیر را به صورت عمودی نیز استفاده کرد.
کاربرد شیر یک طرفه
- صنایع نیروگاهی
- کشاورزی
- فاضلاب
- موتورخانه
- تصفیه خانه آب
- کاربردهای صنعتی
قیمت شیر های کیزایران رو میشه اعلام کنید.مرسی