سیل یکی از پدیده‌های طبیعی است که سالانه جان بسیاری از افراد را در سراسر جهان می‌گیرد؛
مطابق آمار قربانیان سیل از هر بلای طبیعی دیگری بیشتر است.
در هنگام بارش باران و برف، مقداری از آب جذب خاک و گیاهان میشود؛
درصدی تبخیر میشود و باقی‌مانده جاری شده و رواناب نامیده میشود.
سیل زمانی روی میدهد که خاک و گیاهان نتوانند بارش را جذب نموده و در نتیجه کانال طبیعی
رودخانه کشش گذردهی رواناب ایجاد شده را نداشته باشد.
بطور متوسط تقریبا ۳۰ درصد بارش به رواناب تبدیل میشود که این میزان با ذوب برف
افزایش می‌یابد.سیلابهای رودخانه اغلب ناشی از بارش‌های شدید باران است که در
برخی موارد با ذوب برف نیز همراه میشود.
سیلابی که بدون پیش هشدار یا پیش هشدار در رودخانه جاری شود تند سیل نامیده میشود؛
تلفات جانی این تند سیلابها که در حوزه‌های کوچک بوقوع می‌پیوندند عموما بیشتر از
تلفات جانی سیلابهای رودخانه‌های بزرگ است.
دانشمندان اصلی‌ترین دلیل ایجاد سیل را ریزش باران بیش از حد در مدت زمان کوتاه
عنوان می‌کنند.در این هنگام رود‌ها وظیفه ریختن این آب‌ها به داخل دریا‌ها و اقیانوس‌ها
را بر عهده دارند و وقتی مقدار آب بیش از حد باشد امکان طغیان آنها وجود دارد.
علت دیگری که میتواند به جز باران‌های شدید موجب به راه افتادن سیل شود،
جاری شدن آب اقیانوس‌ها به محل‌های مسکونی است.
این اتفاق ممکن است به خاطر وزش بادهای خاص باشد و یا آنکه سونامی که همان
زمین‌لرزه زیر آب اقیانوس‌ها و باعث بوجود آمدن موج‌های بلند است، باشد.
پیش بینی وقوع سیل
روشی مورد اطمینان برای اینکه پیش بینی شود که سیل بعدی چه زمانی بوقوع می‌پیوندد
و ابعاد آن در چه مقیاسی است وجود ندارد.
با این وجود سیلابهای گذشته سرنخ‌ها را از آنچه محتمل است بدست میدهد؛
مهندسین با مطالعه سیل‌های گذشته و استفاده از علم آمار احتمال وقوع سیل‌هایی
با ابعاد مختلف را برآورد می‌نمایند.
در یک سال پر آب ممکن است چندین سیل به وقوع پیوندد؛ احتمال وقوع دو سیل بزرگ
بصورت پیاپی مشابه شیر و خط کردن سکه است. برای مثال چون پنج بار متوالی شیر آمده
دلیل نیست که بار ششم هم شیر نیاید. احتمال وقوع همان ۵۰ در ۵۰ است.
روشی مورد اطمینان برای اینکه پیش بینی شود که سیل بعدی چه زمانی بوقوع می‌پیوندد
و ابعاد آن در چه مقیاسی است وجود ندارد.
انواع سیلابها:
در یک دسته بندی فشرده می توان سیلاب ها را به انواع فصلی، ناگهانی، سیلاب های ناشی
از شکست سدها،سیلاب های نواحی ساحلی و خورها، سیلاب های ناشی از گرم شدن یخ مناطق
یخچالی و یخ زده،طوفانهای دریایی و اقیانو سی تهاجمی به سواحل، سیلاب های ناشی از
بارش های تند در مناطق کوهستانی
و با شیب تند و … دسته بندی کرد. سیلابها بیشتر بر اثر ذوب برفها، طغیان رودخانه ها و
بارندگیهای شدید در مقاطع زمانی کوتاه به وقوع می پیوندند و به لحاظ نوع بستر ،
بیشتر در اراضی لم یزرع، خیس و غرقابی و یخ زده جاری می شوند
سیل می تواند براثر بارندگی سنگین ،خراب شدن سدها ،تخریب سواحل رودخانه هاودیواره
دریاچه ها،ذوب سریع برف ویخ ،مسدودشدن رودخانه به علت ریزش کوه وطغیان ناگهانی
رودخانه ها ،تغییر مسیررودخانه ها بالاآمدن کف رودخانه دراثر رسوب سنگین وغیرطبیعی
ویاحتی انفجار مخازن آب به وجود آیداغلب سیل‌ها در اثر بارندگی شدید، آب شدن برفها و
تکه یخهای بزرگ و یا طغیان رودخانه ها جاری میشوند.
بعضی از رودخانه ها هر ساله به طور منظم طغیان می‌کنند و از گزارشهای سالهای گذشته
می‌توان زمان وقوع و ارتفاع بالاآمدن آب را پیشبین یکرد. سیل‌های غیرقابل پیشبینی در اثر باران‌های
سیل آسای غیرطبیعی روی زمین لخت، خیس و یا یخزده جاری میشوند. بعضی سیل‌ها
در اثر امواج کنار دریا جاری میشوند.در یک موج مدی توده عظیمی از آب دریا، که
گاه 6 تا 9 متر ارتفاع دارد، ناحیه گستردهای از زمین ساحلی را که ممکن است حد آن
به 80 تا 100 کیلومتری کناره دریا برسد فرا می‌گیرد. اغلب این امواج
مد دریا در اثر زلزله های زیر دریایی اتفاق میافتند ولی گاهی به دنبال طوفان نیز حادث
میشوندمناطقی که خاکهای چسبنده و بدون پوشش گیاهی دارند برای ایجاد سیل بسیار
مستعد هستند دانه های باران بر اثرضربه به خاک باعث به هم فشردگی و چسبندگی لایه
سطحرویی خاک شده و از قدرت جذب خاک
و نفوذ آب در عمق خاک میکاهد و به همین علت آب بارندگی در خاک نفوذ نکرده و جاری
میشود و در همین حال شدت ضربات باران باعث حرکت دانه های خاک شده و این دانه ها را
همراه خود به حرکت در می آورد و معلق شدن این ذرات خاک باعث زیاد شدن حجم آب جاری
شده می‌گردد.
این آبهای گل آلود حوضه های کوچک، در حوضه خود اگر نیروی کوچکی به شمار آیند
با پیوستن به هم و تشکیل حوضه های بزرگ و زیاد شدن حجم جاری قدرت مخربی را به وجود
می آورند که در نهایت سبب خسارات مالی و جانی فراوان میگردند.
بعضی اوقات بعد از یک بارندگی شدید کوتاه مدت، در سطح حوضه آبریز و یا در یک
قسمت اعظم
از حوضه، باعث بوقوع پیوستن سیل میشود این بارندگیهای دوم همیشه باعث سیل‌های
وحشتناک و تخریبگی شده است. از بارندگیهایی که باعث سیل یمشود یکی هم بارندگیهای
خارج از فصل می‌باشد (مانند بارندگیهای تابستانی) در تابستان رودخانه ها در حد کامل جاری
هستند، دیگر این که
به علت گرم بودن خاک و اختفای هوای گرم مرطوب در حفرههای خاک، باران شدید تابستانی
نمیتواند در روزنه های خاک نفوذ کند و ناچاراً جاری میشود و سیل و طغیان بوجود می‌آید.
عامل دیگری که در بروز سیل مؤثر می‌باشد شکسته شدن سدها و آببندها است، که بر اثر سهل
انگاری فنی و یا عوارض زمینی چون زلزله بوجود می‌آید و یا خرابی آب بندهای طبیعی که بر اثر
ریزش کوه و بسته شدن گذرگاه آب حوضه آبریز دریاچهای را تشکیل اده و بر اثر فشار زیاد آب
سد از هم میپاشد نیز عامل دیگری از عوامل بروز سیل می‌باشد.
یکی دیگر از عوامل بروزسیل، شکسته شدن سدهای یخی می‌باشد. مکانیسم عمل بدین صورت
است که وقتی رودخانه مقدار زیادی یخ از مناطق کوهستانی را همراه میآورد، پس از کاهش سرعت جریان،
یخها به هم پیوسته و اولین شبکه یخی را تشکیل می‌دهند و با پیوستن دیگر یخها به صورت دیوارهای
در شکاف به دام افتاده و سد یخی تشکیل میشود. شکسته شدن این دیوار بر اثر گرما یا فشار باعث
سرازیر شدن آب جمع شده می‌گردد. ذوب سریع برف و یخ نیز عامل مهم دیگی در بروز سیل می‌باشد.
برف معمولاً در کوهها بیشتر بوده و از فصل بهار به تدریج ذوب میشود، برف به علت نیاز بیشتر
به گرما نمیتواند یکباره ذوب شود و برای ذوب هرگرم برف بیش از79 کالری حرارت لازم است.
این مقدار کالری بیشتر از گرمای خورشید و یا بادهای گرم مداوم تأمین میشود. گاهی این ذوب
به همراه بارندگیهای شدید، طغیان رودخانه‌ها را سبب می‌گردد. فعالیتهای آتشفشانی نیز باعث
ذوب سریع برف کوهها و سیل آتی و پرحجم میشود. معمولاً سیل در اثر عوامل زیر ایجاد میشود:
1. ریزش سریع نزولات آسمانی و عدم گنجایش محل نزول.
2. عدم نفوذپذیری زمین محل و ذوب سریع برفها.
3. عدم گنجایش و عدم طراحی صحیح مسیر رودخانه و سیل‌ها
4. عدم استفاده از سیل بند و دیوارهای محافظ در مناطق سیلخیز
5. عدم گنجایش صخرهها و جویها جهت عبور آب درمناطق شهری ومسدود شدن رودخانه
به علت ریزش کوه
6. عدم لایروبی رودخانه و تجمع رسوبات سنگین و غیرطبیعی پشت سدها.
7. خرابی سیلل بندها، سدها و مخازن آب
ازعواملی که در بروز سیلاب ویا تشدید آن تاثیر بسزایی دارد ویژگیهای طبیعی وشکل رودخانه
واطراف آن است ویژگیهای مرفولوژی رودخانه از جمله مشخصات هندسی بستر، شکل کف،
شیب و نیمرخ طولی آن تاثیر بسزایی در وقوع سیل و یا تشدید آن دارد.این ویژگیها در طول
زمان و تحت تاثیر جریان آب
و رسوب، جنس مواد سازنده و اندازه مواد بستری و وضعیت پوشش‌گیاهی کناره و حاشیه رودخانه
تغییر می‌کند.به دلیل پیچیدگی اثرات متقابل هر یک از عوامل مؤثر، شناخت روند و آهنگ تغییرات
حرکت آب چندان آسان نمی‌باشد.هر یک از الگوهای رودخانه‌ای نظیر الگوی مستقیم، شریانی
و پیچانرودیعکس‌العمل‌های متفاوتی نسبت به جریان سیلابی در خود نشان می‌دهند.
– شیب رودخانه: از عوامل مهمی است که روی دبی رودخانه اثر می‌گذارد: بررسیهای متعدد نشان
میدهد که شیب رودخانه به دلیل فراهم بودن شرایط فرسایش، انتقال مواد و رسوبگذاری اثر قابل
توجهی در وقوع سیلابها دارد.توپوگرافی، شیب رودخانه و مقدار بارندگی سه مشخصه مهم در ایجاد
سیلاب معرفی شده‌اند.بررسیهای انجام شده در یکی از حوضه‌های رودخانه پنسیلوانیا، بـیانگر این
واقــعیت است که دلــیل وقــوع سـیل در آن منطقه، شیب زیاد و مقدار فراوان بارکف رودخانه بوده است
-ابعاد هندسی رودخانه: از ویژگیهای مهم دیگر است که نقش تعیین کننده‌ای در وقوع سیلاب دارد.
دو تیپ کلی رودخانه یعنی رودخانه با بستر سنگی (Bedrock) و رودخانه با بستر آبرفتی (Alluvial)
را می‌توان تشخیص داد که جریان آب و رسوب در آنها کاملاً متفاوت است این اختلاف که عمد تا
در اثر تفاوت در مکانیسم انتقال رسوب است، شکل رودخانه و اثرات بعدی آن را در وقوع سیلاب
سبب میشود.رودخانه‌های با بستر سنگی معمولاً عمیق و باریک بوده و در مواقع سیلابی جریانی
با عمق و سرعت زیاد دارند و قادرند حتی در بسترهای سنگی موجبات فرسایش کناری و کف را فراهم
نموده و باعث انتقال مواد درشت دانه بسمت پایین دست شوند به دلیل رسوبگذاری دربازه‌های پایینی
و سیلاب دشت‌ها، تغییرات قابل توجهی در مرفولوژی رودخانه و سطح تر از آنها بوجود می‌آید که منجر
به طغیان جریان از بستر و ایجاد سیل می‌گردد.
در رودخانه‌های با بستر سنگی چنانچه دبی جریان زیاد شود، عمق و سرعت نیز افزایش می‌یابد و
در نتیجه نرخ انتقال بارکف فزونی می‌گیرد.این عمل تحت تاثیر جریان متلاطم است که سبب تخریب
بستر و ایجاد بی‌نظمی‌هایی در بستر و کف میشود.به دلیل همین جریان متلاطم، جریان سیلابی
در این گونه رودخانه‌ها قادر به انتقال و حمل مواد درشت‌تر بصورت معلق و یا جهشی تا مسافت
زیاد می‌باشد.حجم زیاد بار کف که در مواقع سیلابهای عظیم به پایین دست و سیلابدشت‌ها منتقل
می‌گردد بصورت جزایر رسوبی در بسترهای باز آبرفتی بر جای می‌ماند که در جریانهای بعدی سبب
طغیان رودخانه و گسترش‌سیلاب در منطقه می‌گردد.
دربسیاری موارد دخالتهای انسان باعث تغییر مورفولوژی رودخانه وایجاد سیل می گردد که
می توان به موارد زیر اشاره کرد
– تغییر وضعیت هیدرولیکی رودخانه: در مواردی میتواند منجر به ایجاد سیل گردد. زیرا ظرفیت
انتقال جریان در یک رودخانه که متاثر از ویژگیهای مرفولوژیکی و هیدرولیکی است می‌بایست
برای انتقال سیلابهای احتمالی در یک حد بهینه‌ای باقی بماند هر گونه بی توجهی به اصول
هیدرولیکی که منجر به کاهش ظرفیت انتقال منجر به کاهش ظرفیت انتقال جریان رودخانه گردد،
میتواند موجب بروز سیلاب و یا تشدید آن گردد.طراحی نا مناسب نوع پل‌ها و آبگذرها و سایر
سازه‌های هیدرولیکی از جمله این موارد هستند. بکارگیری روشهای مختلف مناسب روندیابی
سیلاب طراحی در طرحهای آبی یکی از ضروریاتی است که موجب بهینه سازی ابعاد سازه می‌گردد.
–برداشت غیر اصولی مصالح رودخانه‌ای و اصولاً هرگونه دخل و تصرف در بستر رودخانه،
موجبات تغییر مرفولوژی رودخانه را بهمراه دارد که اغلب پیامدهای نا مناسب و پیش بینی نشده‌ای
را به خصوص د ر انحراف مسیر جریان طبیعی ایجاد کرده و باعث گسترش سیلاب میشوند.
–تجاوز به حریم رودخانه‌ها به هر شکل بروز و یا تشدید سیلاب را بهمراه دارد. معمولاً بستر
رودخانه تحت تاثیر عوامل متعددی همواره از نظر ابعاد، شکل و الگو در تغییر و تحول است.
ویژگیهای جریان از نظر میزان دبی، تداوم و شدت تغییرات آن از عوامل مهم در شکل دادن
بستر رودخانه می‌باشند.رودخانه‌هایی که متاثر از رژیم سیلابی شدید و با تغییرپذیری زیاد
همراهند، شرایط متفاوتی نسبت به رودخانه‌های با رژیم یکنواخت دارند.رودخانه‌های فصلی
و سیلابی حساسیت بیشتری به تغییر و تحول دارند.در اثر وقوع سیلابهای برزگ و استثنایی
مقطع رودخانه به شدت عریض و احتمالاً عمیق می‌گردد ولی متعاقب آن با سیلابهای
کوچکتر به تدریج در اثر رسوبگذاری متناوب، عرض بستر محدود می‌گردد. عدم توجه به
روند تغییرات فوق الذکر و فراوانی وقوع سیلابهای با تناوب مختلف و دبی‌های متفاوت
که نیاز به ابعاد مناسبی از بستر برای عبور دارند. در بسیاری از موارد سیلابهای شدیدی
را باعث گردیده‌اند. افزون بر عدم رعایت حریم رودخانه‌ها و سیل‌ها، نوع کاربری اراضی
حاشیه رودخانه که حتی خارج از محدوده حریم قانونی هستند در تشدید سیل موثر می باشند
انواع سیلاب
Regional Floods سیلاب های منطقه ای
بعضی از سیلاب های فصلی در زمستان یا بهار همزمان با ذوب برف رخ می دهند و به سرعت
رودخانه را با حجم زیادی از جریان آب مواجه می کنند. ممکن است در این هنگام زمین یخ
بسته باشد و نفوذ پذیری خاک کاهش یافته باشد و رواناب زیادی ایجاد گردد. در زمانی که
رطوبت سالیانه افزایش یافته و خاک نیز اشباع باشد، هر نوع بارش اضافی میتواند رواناب
زیادی را راهی رودخانه نماید و سیلاب منطقه ای ایجاد نماید.
Flash Floods سیلاب های ناگهانی
این قبیل سیلاب ها میتوانند در عرض چند ثانیه یا چند ساعت رخ دهند و هشدار آنهادشوار است.
ممکن است تلفات آنها زیاد باشد زیرا به سرعت سطح آب را بالا برده و سرعت جریان دراثر وقوع
این نوع سیلاب بسیار زیاد است. عوامل مختلفی از قبیل شدت بارش، مدت بارش،
شرایط سطحی زمین، عوارض (توپوگرافی) و شیب حوزه در وقوع این نوع سیلاب موثر است.
مناطق شهری در معرض این نوع سیلاب می باشند، زیرا سطح زمین با انواع روکش های آسفالت،
کاشی وغیره پوشانده شده و راه های نفوذ جریان بسته شده و رواناب به سرعت در سطح شهر
توزیع میشود.حتی بیابان نیز از وقوع این نوع سیلاب در امان نیست. نصب و فعالیت
سیستم های هشدار سیلاب میتواند تلفات را تا حد زیادی کاهش دهد.
Ice-Jam Floods سیلاب های ناشی از وجود توده های یخ
این قبیل سیلاب ها در رودخانه هایی که بطور جزیی یا کامل یخ زده اند، رخ میدهد.افزایش سطح
تراز آب میتواند موجب فشار و شکست یخ شده و جریان هایی از یخ شناور را دررودخانه ایجاد نماید
که حرکت آنها در مسیرهای تنگ یا کنار پایه های پل ها متوقف شده و در این مکان ها سدهای یخی
ایجاد شکل میگیرند. با پس زدن آب در بالادست آب از کناره ها سرریز شده و سیلاب در بالادست
رخ میدهد. همچنین در پایین دست نیز با شکست سدهای یخی، سیلاب ناگهانی ایجاد شده و
حجم زیادی از آب ذخیره شده به سرعت به پایین دست روانه میشود. با توجه به همراهی توده های
یخ خسارات وارده افزایش خواهند یافت.
Dam & Levee Failure Floods سیلاب های ناشی از شکست سد و خاکریز
سدها و خاکریز ها با توجه به دوره برگشت سیلاب و معیارهای مهندسی و اقتصادی جهت
محافظت در برابر سیلاب ساخته میشوند. با وقوع سیلاب های بزرگتر از سیلاب طراحی سازه
مستغرق گشته و با شکست سازه آب ذخیره شده در بالادست بصورت سیلاب ناگهانی به سمت
پایین دست براه می افتد.
Debris & Landslide & Mud سیلاب های ناشی از زمین لغزه، (واریزه ایflow Floods)
در اثر سقوط و تجمع حجم زیادی از سنگ و صخره، لجن و آشغال در رودخانه ها و انهار،
سدهای موقتی ایجاد شده و با وقوع سیلاب حجم زیادی از رواناب در بالادست این
سدهای موقتی ذخیره میشود و با شکست این سد موقتی سیلاب براه می افتد. جریان لجن،
در هنگام وقوع آتشفشان و جاری شدن گدازه ها که سبب ذوب یخ و گل آلود شدن خاک در
محل میشوند، تولید ودر راستای شیب منطقه براه می افتد. وقوع زمین لغزه میتواند سبب
تولید امواج در دریاچه ها وسقوط مقادیر متنابهی از خاک و سنگ بداخل کانال ها و رودخانه ها گردد
نوع دیگری از دسته بندی سیل ها اینگونه است:
- سیلابهای آرام : که در اثر افزایش حجم ناگهانی آب رودخانه‌ها و دریاچه ها در اثر بارندگی در طی
- روزها و هفتهها ایجاد میشود.
- سیلابهای ناگهانی : که در اثر افزایش حجم آب رودخانه ها و دریاچه ها ایجاد شده و با خود مرگ
و مصدومیت افراد و تخریب منازل را به همراه دارد. این سیلابها ممکن است بر اثر باران‌های
سیل آسا، گردباد تخریب دیوارهای سد و ذوب شدن سریع یخ به وجود آید.
روش های کنترل سیلاب
روش های کنترل سیلاب
روش های مختلفی برای کنترل سیلاب ها وجود دارد که تا حدود زیادی در کاهش میزان صدمات
و خسارات موثر می باشند. احیاء جنگل ها، ایجاد سد ها، احداث سیل بند ها، مخازن و کانال های
سیلاب از جمله ی برخی از این راه کار ها می باشد.به طور کلی روش های کنترل سیلاب شامل
دو دسته روش های سازه ای ( سخت ) و روش های غیر سازه ای ( نرم ) می باشد.
روش سازه ای کنترل سیلاب
روش سازه ای کنترل سیلاب از معمول ترین روش های کنترل سیلاب می باشند که کشور ها
سرمایه گذاری های زیادی بر روی آن انجام می دهند. این روش قبل از وقوع سیلاب و به منظور
پیش گیری از عواقب آن به کار برده می شود.
سد های مخزنی :
این سدها که علاوه بر کنترل سیلاب به عنوان سد های ذخیره سازی و تفریحی نیز به کار برده
می شوند و نقش موثری در کاهش پیک سیلاب دارند . در این روش هر چه قدر که سطح حوزه
بزرگتر باشد نیاز به احداث سد های با سطح بزرگتر می باشد.
سیل بند ها :
معمولا دیوار های غیر خاکی می باشند که انواع مختلفی دارند و موجب محدود کردن سیلاب
و کاهش پیک آن می شوند . گابیون سنگی نمونه ای از سیل بند ها می باشند که توری های
سیمی پر شده از سنگریزه می باشند و به دلیل انعطاف پذیری بالا و قابلیت استفاده در
مناطق صعب العبور کاربرد بسیار زیادی دارند.
مخازن یا سد های تاخیری :
این مخازن به منظور کاهش پیک سیلاب و افزایش زمان اوج سیلاب در سر شاخه های
رودخانه ها به کار برده می شوند که میزان رها سازی در این روش باید زیاد باشد.
اصلاح و بهسازی مسیر :
از روش های بسیار موثر در کنترل و یا مهار و مدیریت سیلاب ها می باشد که موجب
افزایش سرعت جریان و گذر دهی رودخانه ها و حفاظت از کناره ها و بستر آن ها می شود.
انحراف سیلاب :
از جمله عملیات سازه ای که با انحراف بخشی از رودخانه ها موجب کاهش میزان سیلاب
در یک بازه می شود.
سدهای آشغال گیر :
احداث سد های آشغال گیر نقش بسیار زیادی در کنترل سیلاب دارد . بسته شدن
دهانه پل ها توسط آشغال هایی که به وسیله ی سیل حمل می شوند موجب بسته شدن
دهانه پل ها و در نتیجه طغیان آن به بیرون از مسیر اصلی و ایجاد خسارات می شود .
این سد ها با احداث در بالادست پل ها موجب کاهش تشدید سیل می شوند و مانع از
شکسه شدن پل ها می شوند اما میزان سیل را کاهش نمی دهند.
انواع سیل بند :
به طور کلی دو نوع وجود دارد که به طور گسترده مورد استفاده قرار می گیرند و شامل
سیل بند رودخانه ای و سیل بند ساحلی می باشد .
سیل بند رود خانه ای :
این نوع از سیل بند که در حاشیه ی رودخانه ها به منظور جلو گیری از ورود آب به
مناطق شهر نشین یا روستایی و یا زمین های کشاورزی و … به کار برده می شوند
تا از خسارات آن ها جلوگیری نمایند و انواع مختلفی دارند که به صورت طولی و عمودی
از مواد مختلفی ساخته می شوند.
سیل بند ساحلی :
این نوع از سیل بند همانطور که از نامش مشخص است در سواحل و حاشیه ی دریا ها
ساخته می شوند تا مانع از ورود آب دریا به ساحل در هنگام بالا آمدن سطح آب دریا شوند .
سیل بند ساحلی باید قابلیت مهار ضربه های ناشی از امواج و همچنین فشار وارده توسط
آب را داشته باشند .
دیوارهای سیل بند
سیل بند با توجه به خصوصیات که دارند از قبیل نوع مواد و مصالح به کار رفته در تولید
آن ها و یا میزان انعطاف پذیری به انواع مختلفی تقسیم بندی می شوند که باید قبل از
انتخاب هر نوع آن برای کاربرد در محل ، شرایط و ویژگی های محیط بررسی شود .
سیل بند با دیوار بتنی :
انواعی از سیل بند می باشند که مقاومت نسبی بالایی دارند و بدنه ی آن ها از جنس بتن
می باشد و وزن زیادی دارند . این نوع دیوار ها دارای انواع مختلفی می باشند که کاربرد های
متفاوتی را شامل می شوند . دیوار بتنی پشت بند دار ، دیوار بتنی پایه دار
( که با نام T معکوس طره ای نیز شناخته می شوند ) ، دیوار بتنی طره ای شکل I و L و دیوار بتنی
صندوقه ای از انواع سیل بند با دیوار بتنی می باشند .
دیوار بتنی پشت بند دار :
این نوع از دیوار ها مقاومت بالایی در مهار سیلاب دارند .
دیوار بتنی پایه دار :
به شکل T معکوس می باشند و دارای دو قسمت پایه یا شالوده و دیوار یا همان سیل بند
می باشند و قابلیت کاربرد با عملیات مخصوص بر روی خاک و سنگ و زمین های با
شرایط نا مناسب را دارند .
دیوار طره ای شکل I وL :
این سیل بند در زمین هایی که مقاومت پایین دارند و احتمال فرسایش بالا می باشد به کار برده
می شوند و دیوار بتنی در بالای سپر یا شمع آن ها احداث می شود .
دیوار صندوقه ای :
این نوع از سیل بند ها از جمله ی دیوار های ساحلی می باشند .
سیل بند با دیوار سنگی :
نوع مناسب و مقاومی می باشند که مقاومت فشاری بالایی را تحمل می کنند و معمولا در
مناطقی که سنگ کافی و مناسب در دسترس باشد به کار برده می شود.این نوع از دیوار ها
نیز دارای انواع مختلفی می باشند.خشکه چین و دیوار گابیونی از نوعی با دیوار سنگی می باشند.
خشکه چین :
این نوع با جمع کردن سنگ ها و انباشته کردن آن ها در راستای طولی رودخانه ها و پر کردن
فضاهای خالی توسط رسوبات ایجاد می شوند .
گابیون :
سیل بند گابیونی انواع از سیل بند ها با مقاومت بالا می باشند که از جعبه های توری که
در داخل آن ها از سنگریزه پر می شود تشکیل می شوند و انعطاف پذیری بالایی دارند.
نوع گابیونی قابلیت اجرا در ابعاد و اشکال مختلف را دارند و قابلیت باز سازی و اصلاح
در آن ها وجود دارد.
گوره :
نوع دیگری از انواع سیل بند ها گوره می باشد که از قدیمی ترین روش های کنترل و مهار سیلاب
می باشند و از خاک مقاوم در ساخت آن ها استفاده می شود .
سپر های فولادی ، سیل بندهای ترکیبی ، سیل بند چوبی و … از انواع دیگری از سیل بند ها
می باشند که به دلایل هزینه های بالاتر ، یا زیان به محیط زیست و درختان و زمان بر بودن
و … در مواقع ضروری و در صورت لزوم به کار برده می شوند.
روش غیر سازه ای کنترل سیلاب
روش غیر سازه ای کنترل سیلاب به روشی گفته می شود که در آن هیچ نوع سازه های
فیزیکی برای کاهش خطرات ناشی از سیلاب احداث نمی شود . هدف از این روش فراگیری
زندگی با سیلاب به جای مقاومت در برابر آن می باشد . استفاده از روش های سازه ای
و غیر سازه ای در کنار هم تا میزان زیادی در کاهش خسارات و پیامد های ناشی از سیلاب
موثر می باشد .
برخی از راه کارهای غیر سازه ای شامل موارد زیر می باشد :
- تهیه نقشه های پهنه بندی سیلاب
- سیستم مهار سیلاب
- پیش بینی وقوع سیلاب
- هشدار برای وقوع سیلاب : آگاه سازی مردم از امکان وقوع سیلاب
- تخلیه : تخلیه سیلاب از سطح خیابان ها و معابر و … بعد از وقوع سیلاب
- امداد و ترمیم بعد از سیلاب : اصلاح و بازسازی مناطق آسیب دیده بعد از وقوع سیلاب
- بیمه سیلاب : این روش سیاستی از طرف دولت به منظور کاهش خسارت می باشد و هدف
از آن تقسیم ریسک ها و خسارات در بین تعداد بیشتری از مردم در یک مدت زمان می باشد .
- ظرفیت سازی : منظور از ظرفیت سازی بهبود آگاهی ، درک و آمادگی مقابله با سیلاب ،
بالا بردن روش های مشارکتی می باشد .