تاریخچه عید نوروز
اما مدت ها بعد از آن و در ایران قدیم ، سوگ سیاوش یا همان آیین مرگ سیاوش با عید نوروز پیوند خورده است بطوریکه مدتی کوتاه قبل از عید نوروز ، مردم به سوگ سیاوش می نشستند و بعد از مدت کوتاهی به برپایی جشن عید نوروز می پرداختند . به شکلی که انگار سیاوش زنده شده است .
آریایی هایی که به منطقه فلات ایران وارد شدند ، به تدریج آیین های خود را با باورهای قبلی مردم منطقه تلفیق نمودند . همچنین جمشید را بنیان گذار عید نوروز می شناسند .
بعضی از شواهد تاریخی هستند که نشان می دهند در دوره ساسانیان سال های کبیسه رعایت نمی شدند . به همین دلیل هر چهار سال یک روز به اشتباه این عید با تاخیر می افتاد و همین باعث شده تا این عید در تمامی فصول برگزار شود .
یکی دیگر از نکات مهم دربارهتاریخچه عید نوروز این است پنج روز اول فروردین را مردم به جشن گرفتن نوروز می پرداختند که به همین دلیل به نوروز عامه معروف است و روز ششم که مختص جشن درباری نوروز بوده است را نوروز بزرگ می نامیدند . مجموعه رسوم عید نوروز و جشن های بهاری با جشن سوری و به وسیله آتش آغاز می شد و در روز سیزده فروردین یا همان سیزده بدر پایان می یافته است .
ریشهیابی واژه نوروز
امروزه در فارسی این واژه برای دو معنی استفاده میشود :
نوروز خاص : روز ششم فروردین با نام «روز خرداد»ایرانیان باستان از نوروز به عنوان «ناوا سرِدا» یعنی سال نو یاد میکردند . مردمان ایرانی آسیای میانه در دورههای سغدیان و خوارزمشاهیان ، نوروز را نوسارد و نوسارجی ، به معنای سال نو میخواندند .به عقیده احسان یارشاطر ، بنیانگذار دانشنامه ایرانیکا ، با توجه به قواعد آواشناسی ، نگارش این واژه در الفبای لاتین به صورت Nowruz توصیه میشود (وی در این رابطه تلفظ فارسی را مبنا قرار داده است) . امروزه در نوشتههای یونسکو و بسیاری از متون سیاسی این شکل از املا استفاده میشود .منشأ و خاستگاه نوروز به درستی معلوم نیست . در برخی از منابع آن را به بابلیان نسبت دادهاند . بر این اساس ، شروع برپایی جشن نوروز در ایران به سال ۵۳۸ قبل از میلاد ، یعنی زمانی که کوروش بزرگ به بابل حمله کرد برمیگردد . در برخی منابع نیز زرتشت بانی این رسم معرفی شده است .
نام گذاری روزهای فروردین در ایران باستان
در ایران باستان به ماه فروردین اهمیت زیادی داده میشد و به اعتقاد آنها در روز اول این ماه روز رستاخیز طبیعت بوده است و دگرگونی و تحول خوبی در این روز به وقوع میپیوندد و همه جا سرسبز و درختان شکوفه میدهند . هر کدام از روزهای این ایام به مناسبتی نامگذاری شد .مانند روز دوم فروردین روز نیکاندیشی ، روز سوم تندرستی ، روز چهارم شهریاری و روز ششم این ماه خیلی نزد ایرانیان باستان بزرگ بوده است چرا که اعتقاد داشتند هم سالروز تولد زرتشت و هم به پیامبری رسیدن وی در کوه تفتان در حدود سه هزار و 756 سال پیش از طرف خداوند بوده است .
واقعیت آب و نوروز
همه ی خوبی ها چون از ابرکران (جهان برتر) به این جهان ، در روز خرداد یعنی روز اول بهار می آید سزاروار و شایسته است که هر روز نوروز باشد و نوروز زمانش بیشتر باشد و بدیهی است که در روز عید و جشن لباس نو و زیبا برتن کنند و خود را عطرآگین کنند و آن را به فال نیک بگیرند و آن سال ، سالی سراسر خوبی و برکت بر ایشان باشد و بدیها از آنها دور گردد .
نوروز سرآغاز رحمت الهی است چنانچه با شروع بهار نم نم بارشهای بهاری شروع می گردد و زمین تشنه سیراب میگردد با بارش باران ردپای اردویسور اناهید (الهه ی آب ) نیز کم کم پیدا می شود .
الهه آب است که به دستور اورمزد از آسمان آب و برف و تگرگ را به زمین می باراند علت اینکه ایرانیان در نوروز غسل می کنند اینست که آن روز متعلق به اردویسوز اناهید همان الهه آب است .
مردم در این روز همزمان با طلوع خورشید از خواب بلند می شوند و با آب جاری که بر خود میریزند تمامی درد و بلا و آفات را از خود دور می کنند و به همدیگر آب می پاشند دلیل اینکار هم اینگونه بیان شده است که چون به مدت طولانی در ایران باران نباریده و بعدا باریده است مردم آن باران را تبرک کرده و به هم می پاشند و این کار هم چنان در برخی مراسم رایج است .
آداب و رسوم عید نوروز
خرید لباس عید
ریشه باستانی هفت سین
در کنار هفت سین سفره نوروز اجزای دیگری نیز قرار میگیرد که معمولا نماد مفاهیمی چون نوزایی ، باروری ، فراوانی ، ثروت مانند سکه و مانند آنها یاد میشود . این اجزا ممکن است برای زینت یا کامل کردن مجموعه باشد .
شمعدان در بعضی سنتها تعداد شمعها به تعداد فرزندان خانواده در آنها چیده میشود . امروز اجزای تشکیل دهنده سفره هفتسین متشکل از سیر ، سمنو ، سیب ، سرکه ، سکه ، سبزه و سنجد است که در کنار آنها ماهی ، شمعدان ، کتاب شاهنامه فردوسی ، حافظ و کتاب مقدس قرآن نیز گذاشته میشود .
آیین دید و بازدید نوروز
گره زدن و به آب سپردن سبزه نوروز
ایرانیان باستان سیزدهم روز از ماه فروردین را تیر یا یشتر مینامیدند یشتر در اوستا به عنوان ایزد باران نام برده شده است .عقیده ایرانیان برای اینکه ایزد باران در سال جدید پیروز شود و دیو خشکسالی را نابود کند باید مردم به نیایش روز تیر رفته و دعا کنند و از خداوند بخواهند باران ببارد . مردم در این روز که به ایزد باران تعلق دارد به دشت و صحرا و کنار جویبار میرفتند و شادی میکردند .
آرزوی باران را از خداوند داشتند و هماکنون نیز بسیاری از مردم ایران در این روز از بامداد سفره نوروزی را برچیده ، خوردنیها و مقداری آجیل و شیرینی باقیمانده در سفره نوروز را با خود به طبیعت میبرند و ظرف سبزه موجود در سفره راپس از گره زدن به کنار چشمه روان برده و آن را به آب میسپارند و آرزو میکنند سالی پربرکت و خرم داشته باشند و تا غروب به شادی میپردازند .
این رسم هنوز در بسیاری از استان های کشور از جمله کردستان ،لرستان ،گیلان و….. رایج است .