متره چیست و چگونه انجام می شود؟
متره:
همان گونه که می دانید و در بسیاری از متون منتشره و مجامع برگزار شده نیز به دفعات بیان گردیده است: متره عبارت است از محاسبه احجام و اندازه گیری مقادیر مصالح موردنیاز برای اجرای یک پروژه (فعالیت اجرایی خاص) یا محاسبه مقادیر مصالح به کار رفته و مصرف شده در یک پروژه (فعالیت اجرایی خاص) اجراشده. به عبارتی ساده، متره یعنی محاسبه مقادیر عملیات اجرایی که این مقادیر می تواند از جنس مختلف بوده و واحدهای متفاوتی نیز داشته باشند. متره چیست و چگونه انجام می شود؟
متره فقط مختص عملیات عمرانی نبوده و این واژه کلیدی و مهم در مورد هر عملیاتی که دارای واحد اندازه گیری مشخصی باشد کاربرد وسیع و غیرقابل انکاری دارد. این فعالیت ها می تواند در حوزه ساخت و ساز که شامل ساختمان و ابنیه، تأسیسات برقی و مکانیکی، راه و باند فرودگاه، خطوط انتقال آب و … بوده و یا در دیگر حوزه ها از قبیل خرید و فروش محصولات غذایی، کشاورزی، صنعتی، دارویی و … قرار داشته باشد؛ بنابراین مفهوم متره مفهومی گسترده و فراگیر است که همین امر نیز پرداختن به زوایای پیدا و پنهان آن ها آشکارتر می سازد.
معمولاً این نوع محاسبات و تحلیل ها، در یک سری جدول های خاص انجام می گیرد که جداول برآورد ریالی و احجام پروژه ها و یا همان جدول های کاربردی در صورت وضعیت (این جداول شامل جدول ریز متره، خلاصه متره و جداول بخش مالی که مربوط به بحث برآورد می گردد است) نامیده می شود. گرچه مفهوم صورت وضعیت به صورت اخص برای محاسبه هزینه های انجام شده جهت اجرای یک پروژه در طول زمان عملیات اجرایی می باشد و برآورد و پیشنهاد قیمت نیز به منظور تخمین هزینه های پروژه هایی می باشد که در مرحله تصمیم گیری برای ساخت و یا ارائه در یک مناقصه می باشد.
افرادی که این نوع محاسبات را انجام می دهند، مترور نامیده می شوند. یک مترور با تجربه و کارآمد، علاوه بر اینکه در نقشه خوانی و شناخت مصالح نوین و سنتی و تجهیزات و ابزارآلات ساختمانی و مرتبط با آن تسلط کامل دارد، باید درک خوبی از روشهای ساخت و ساز (سیستم های مختلف عملیات اجرایی و مصالح نوین و سنتی به کار رفته در معماری و سازه ساختمان ها) و هزینه این روش ها (اشراف کامل به آیتم های عملیات اجرایی و ریز منابع دخیل در اجرای یک فعالیت عمرانی از قبیل مقادیر هر منبع و بهای واحد آن منبع) داشته باشد.
جهت متره کردن نقشه ساختمان خود با کارشناسان امجدپایپ در تماس باشید : 76502424-021
انواع متره :
با توجه به تعاریف بالا و با عنایت به لزوم شناخت هر چه بهتر واژه متره به بررسی روش های مختلف متره می پردازیم. متره چیست و چگونه انجام می شود؟
انواع متره را می توان با توجه به این که مصالح با چه واحدی و برای چه نیازی محاسبه می شود، به دو دسته کلی زیر تقسیم بندی کرد:
1) متره بسته.
2) متره باز.
تعریف متره بسته:
اجازه بدهید در ابتدا در خصوص واژه بسته بیشتر صحبت کنیم. واژه بسته مورد استفاده در این قسمت بیشتر مفهوم پکیج و مجموعه را دارد. یه مجموعه از قیمتهای مصالح، نیرو انسانی، ماشین آلات حمل و … که در مجموع بهای واحد یک فعالیت اجرایی را با واحد مشخصی بیان می کند. این مجموعه قیمت ها در سالیان اخیر تحت عنوان فهرست بها توسط سازمان های معتبر دولتی (سازمان برنامه و بودجه کشور، معاونت امور مهندسی، پژوهش و فناوری وزارت نفت، شهرداری تهران و برخی کلانشهر ها) منتشر گردیده است و به تعداد زیاد و در پروژه های متعدد مورد استفاده قرار گرفته است. متره چیست و چگونه انجام می شود؟
تعریف دقیق این نوع متره:
در این روش متره عملیات اجرایی، مقادیر و اوزان مصالح را با توجه به واحد های واقعی هر یک از اقلام کار، از روی نقشه ها و اسناد پیمان محاسبه و متره نموده و در جدول های مخصوص متره و برآورد وارد می نمایند. سپس مقادیر به دست آمده را در قیمت های واحد پایه (معمولاً از فهرست بهای واحد پایه رشته مربوط استخراج می شود) ضرب نموده تا قیمت هر آیتم به دست آید. از روی جمع جبری قیمت آیتم ها، فیمت خالص پروژه حاصل میشود. اگر به این قیمت، ضرایب مربوطه (ضریب بالا سری، هزینه ثابت تجهیز و برچیدن کارگاه، ضریب پلوس یا مینوس پیمانکاران و یا مهندسان مشاور، ضریب منطقه ای، ضریب ارتفاع، ضریب طبقات، ضریب سختی کار) ضرب و یا اعمال شود، قیمت کل پروژه به دست می آید.
در اینجا باید مشخص شود که هر عملیات را با چه واحدی باید محاسبه نمود، وقتی واحد مشخص شد، محاسبه مقادیر کار به توان ریاضی، مهندسی و تجربه شخصی مترور بستگی دارد که بتواند به بهترین و دقیق ترین شکل محاسبات مربوطه را انجام دهد.
همانگونه که در مقدمات فهرست بها نیز قید گردیده است در قیمتهای واحد پایه فهارس بها، هزینه تهیه کل مصالح، ماشین آلات، نیروی انسانی، بارگیری و حمل مصالح و لوازم ماشین آلات مورد نیاز به هر فاصله به استثناء موارد مشخص شده در فهرست بهاء تا پای کار و بار اندازی، اتلاف مصالح، تهیه آب، سوخت، تعمیر و استهلاک ماشین آلات برای اجرای صحیح و کامل کارها طبق نقشه و مشخصات فنی مورد نیاز آمده است، بنابراین برای محاسبه مقادیر مصالح مصرفی در پروژه به روش متره بسته، باید واحدهای مربوطه مشخص شود که بعضی از آنها به قرار زیر است:
۱. کارهایی که به متر مکعب محاسبه میشود؛ مانند عملیات خاکبرداری، خاکریزی ها، بتن ریزی، سنگ چینی، شفته ریزی، آجر کاری به ضخامت ۳۵ سانتی و بیشتر بلوک چینی با بلوک سیمانی به ضخامت بیشتر از 20 سانتی متر و بیشتر و جداول بتنی.
۲. کارهایی که به متر مربع محاسبه می شوند، مانند اندود های مختلف داخلی و خارجی، کاشی کاری، عایق کاری، تیرچه بلوک، طاق ضربی، شیشه، آسفالت نما سازی و …
۳. کارهایی که با متر طول اندازه گیری و محاسبه می شوند، مانند قرنیز ها، انواع لوله کشی ها، نهرکشی، واتر استاپ، درزهای بتن، خط کشی و فلاشینگ ها.
۴. کارهایی که با وزن محاسبه میشوند، مانند کلیه عملیات فلزی، آرماتور بندی، سیمان و آبرولندنی.
۵. کارهایی که با عدد محاسبه می شوند، مانند کلیه ادوات برقی، لوازم بهداشتی و …
۶. کارهایی که با ترکیب دو واحد محاسبه میگردد مانند مترمکعب/کیلومتر برای حمل خاک و نخاله و تن/کیلومتر برای حمل مصالح (سیمان و شن و مصاح سنگی و آجر و آهن آلات) و …
لازم به ذکر است که برای دریافت جداول استاندارد متره و برآورد ریز متره، خلاصه متره، برگه مالی، مالی فصول، خلاصه مالی و … مربوطه به عملیات اجرایی مختلف می بایست به بخش مربوطه در قسمت فرمت های خام هر بخش مراجعه فرمایید.
تعریف متره باز:
در این روش که بیشتر مواقع در ابتدای عملیات اجرایی و یا حتی قبل از آغاز عملیات اجرایی و به منظور مدیریت بهتر و دست یابی به هزینه های تقریبی پروژه مورد نظر مورد استفاده قرار می گیرد، برآورد هزینه اجرا و مدت زمان لازم برای اجرای یک پروژه (با استناد به منابع انسانی، ماشین آلات و مصالح و شاخص های اندازه گیری علمی و تجربی هر یک از این موارد) بدون استفاده از تجزیه بها امکان پذیر نیست و هر چه تجزیه بهای مورد استفاده از نظر مصالح و نیروی انسانی و ماشین آلات مورد نیاز به واقعیت نزدیک تر باشد، به همان میزان برآورد اولیه به هزینه اجرایی پروژه نزدیک تر خواهد بود. در این روش، کلیه کارها و مقادیر محاسبه شده از روی جداول متره محاسبه و برای هر کار تجزیه بهای مربوطه انجام میگیرد. متره چیست و چگونه انجام می شود؟
برای انجام تجزیه هریک از اقلام کار به بخشهای نیروی انسانی، ماشین آلات، مصالح، حمل و غیره می توان از منابع زیر و در غالب جداول استاندارد مربوطه و یا داده های آماری و قیمتی سازمان ها و مراجع ذیربط نظیر بانک مرکزی، مرکز آمار، سازمان مدیریت و … استفاده نمود:
استفاده از آنالیزها و تجزیه بها منتشر شده توسط سازمان برنامه و بودجه (سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور) در سال های 80، 89، 94 (این آنالیز ها را می توانید از بخش آنالیز بهادر سایت کارگشا دریافت نمایید).
- آنالیزهای منتشر شده توسط شرکت مهندسی و ساختمان نفت ایران.
- آنالیز بها منتشر شده توسط سندیکای شرکتهای ساختمانی.
- استفاده از آنالیز بها موجود در کتب درسی که بر مبنای زمان سنجی اساتید معتبر دانشگاهی تا قبل از انتشارات جدید توسط سازمان های معتبر دولتی در دسترس بوده است.
- استفاده ار تجربه افراد با تجربه کارگاهی با سوابق اجرایی مرتبط با حوزه مورد نظر.
کنترل پروژه و متره کارهای تأسیسات لوله کشی
یک مترور بطور کلّی مواردی را که می خواهد برای آنها متره بنویسد از روی نقشه و جزئیّات آن متره را تنظیم می نماید و به طور کلّی کاری به طراّحی آن ندارد. با اینکه من معتقد هستم که یک مترور بایستی به همه موارد آگاهی داشته باشد، اعّم از طراحی، محاسبات، تأسیسات مکانیکی و تأسیسات برقی و غیره ولی هیچ وقت انتظار نمی رود که یک مترور طرّاح و یا محاسب گردد.
آگاهی داشتن با تخصّص دو موضوع متفاوت می باشند، ولی در وضع موجود که ما آموزش متره برآورد را پی می گیریم و نقشه ای را که متره آن را می نویسیم خودمان بدون مراعات اصول طراّحی تهیّه کرده ایم و ناچاراً همین نقشه را ادامه می دهیم لذا مجبوریم بقیّه قسمت های آن از قبیل کارهای برقی، سیستم گرمایشی و سرمایشی آنرا خودمان طراّحی کرده و بر اساس آن متره آن ها را انجام دهیم و از آنجائیکه این طرح فقط برای آموزش متره آن ها می باشد و به طور مسلّم طراّحی ما هم خالی از اشکال نخواهد بود.
ولی امید بر این است که اشکالات موجود مورد اغماض قرار گیرد. در مورد لوله کشی داخل ساختمان عقیده من بر این منوال هست که لوله کشی بایستی رو کار انجام گیرد و در این برنامه هم لوله کشی هارا روکار در نظر می گیریم، و عبور لوله در محل درگاهی ها وجائیکه مجبور شویم از وسط عبور دهیم در آن حالت و در آن قسمت لوله را از زیر فرش کف عبور می دهیم.
لوله کشی فاضل آب:
برای فاضل آب یک لوله پی وی سی به قطر ۱۱۰ میلیمتر در طول آشپزخانه به طرف شمال (سالن) و بعد به صورت ال به سمت مغرب یعنی به سوی دستشوئی و حمّام و بعد از طریق لوله عبوری که در پی کار گزاشته ایم به بیرون از ساختمان هدایت می کنیم، سپس لوله های فاضل آب سینک، ماشین ظرفشوئی، ماشین رختشوئی، کفشور ها، توالت ها و دستشوئی را با لوله پی وی سی به قطر ۷۵ میلیمتر به لوله اصلی وصل می کنیم.
لوله کشی آب سرد:
لوله آب سرد ورودی از غرب آشپزخانه از محل لوله های تعبیه شده قبلی با لوله گالوانیزه سه چهارم اینچ از طریق حمّام و دستشوئی و از کنار درب ورودی اطاق خواب به طرف آشپزخانه و آبگرمکن کشیده می شود، از لوله اصلی برای دوش حمّام، دستشوئی ها، شیر های آفتابه، فلاش تانک ها، ماشین رختشوئی، ماشین ظرفشوئی و سینک آشپزخانه با لوله یک دوّم اینچ وصل می گردد.
لوله کشی آب گرم و شوفاژ:
لوله آب گرم برای دوش حمّام و دستشوئی ها به طور مستقیم از آبگرمکن بالوله یک دوّم اینچ کشیده می شود. لوله آب گرم لوازم آشپزخانه از آبگرمکن با لوله یک دوّم اینچ که به سمت رادیاتور جنب آشپزخانه کشیده می شود وصل می گردد.
لوله برگشت رادیاتور جنب آشپزخانه مستقیماً به آبگرمکن وصل می گردد. لوله کشی شوفاژ از آبگرمکن به طرف اطاق خواب ها و حمّام و سالن با لوله یک دوّم اینچ گالوانیزه طبق (کروکی جدول متره بر آورد) به صورت رفت و برگشت اجرا می شود.
لوله کشی گاز:
لوله گاز از خارج ساختمان با لوله ۴۲/۴ میلیمتر گالوانیزه بدون درز در آشپزخانه تا آبگرمکن کشیده می شود، و با لوله ۲۶/۹میلیمتر به اجاق و چراغ روشنائی وصل می گردد. و یک انشعاب هم درخارج ساختمان برای اجاق پلوپز در تظر گرفته می شود.
متره برآورد کارهای تأسیساتی از قبیل لوله کشی ها و غیره؛
متره کارهای تأسیسات مکانیکی و برقی که جدا از متره کارهای ساختمانی بوده و نسبت به کارهای ساختمانی متفاوت می باشد، لذا در برخورد اوّل به نظر می رسد که متره آنها هم بایستی توسّط مهندسین همان رشته ها انجام پذیرد. ولی در عمل متوجّه می شویم که هر متروری که متره کارهای ساختمانی را انجام می دهد قادر به انجام متره کارهای تأسیساتی هم می باشد، و حتّی متره کارهای تأسیساتی خیلی ساده تر از متره کارهای ساختمانی است.
متره کارهای تأسیساتی طبق نقشه و فهرست بهای مربوطه انجام می گیرد، ولی از آنجائیکه اکثراً لوله کشی ها فقط در نقشه پلان نشان داده می شود و در نقشه پلان هم اندازه ارتفاعات مشخّص نمیگردد لذا در برخورد اوّل مبهم به نظر می رسد ولی با کمی دقّت متوجّه می شویم که با توجّه به مشخّص بودن خیلی از این اندازه ها به صورت معمول چندان نیازی هم به نشان دادن آن اندازه ها نمی باشد، به هر صورت برای راحت متره کردن این کارها جدولی تنظیم کرده ام که در آن جدول شرح لولهّ، محل لوله، از کجا، تا به کجا، نوع لوله، قطر لوله، حالت افقی و یا قائم بودن لوله، تعداد لوله، طول لوله و طول کلّی لوله مشخّص گردیده است، در نتیجه از روی نقشه و جدول مربوطه متره آنها تنظیم می گردد. و به راحتی طول کلّی لوله ها به دست می آید.
در گذشته در فهرست بها ها قیمت کارهای تأسیساتی به صورت جزء به جزء بود به طور مثال در لوله کشی ها لوله ها قیمت جداگانه داشته و فیتینگ ها از قبیل زانو و سه راهی و بوشن و تبدیل و غیره قیمت جداگانه ای داشتند، ولی امروزه قیمت لوله کشی ها اغلب با تمام اتصالات مربوطه در نظر گرفته شده است در نتیجه کار متره آنها هم ساده تر شده است.
متره کارهای تأسیساتی برای بر آورد اولیّه از روی نقشه های مربوطه و فهرست بها تنظیم می گردد. متره برای صورت وضعیّت های موقّت و قطعی بر اساس صورتجلسه های تنظیمی که بر اساس اجرا تنظیم می شود تهیّه می شود. متره برای کنترل پروژه نیز بر اساس نقشه و فهرست بها تنظیم می گردد.
نکات متره برآورد تاسیسات مکانیکی
متره میتواند از هر نقشه تاسیسات مکانیکی ساختمان شروع گردد .نکته مهمی که در ابتدا بایستی بدان توجه داشته باشید scale نقشه میباشد. اگر بطور مثال اسکیل نقشه ۱/۲۰۰میباشد آیا ابعاد کادر تغییر کرده و دو برابر شده است و یا ابعاد کادر همچنان مطابق مشخصات نقشه بوده و ابعاد پلان نصف شده است. توجه به این نکته بسیار مهم میباشد بنابراین به عنوان یک نکته طلایی آنرا در ذهن خود داشته باشید تا در متره دچار خطای فاحش نشوید. اگر ابعاد کادر دو برابر شده بود و ابعاد نقشه ۱:۱ بود شما نیازی به دو برابر کردن اندازه ها ندارید . متره چیست و چگونه انجام می شود؟
متره لوله کشی آبرسانی ساختمان:
جهت شروع متره اگر پلات تهیه نشده و شما قراراست متره را توسط اتوکد انجام دهید نکته مهمی که متره را برای شما آسان میسازد خاموش کردن لایه های اضافی میباشد.بطور مثال شما میتوانید بجز لوله ها و اندازه آنان بقیه لایه ها را خاموش نمایید.در این حالت براحتی میتوانید اندازه هر قطر از لوله را بدست آورید.
سعی کنید اندازه هایی که بصورت ریز متره تهیه می کنید را نگه دارید زیرا ممکن است کارفرما بعد از تهیه برآورد درخواست ریز متره کند. در اینصورت شما نیازی به دوباره کاری ندارید.
نکته مهم و اساسی دیگری که باید در متره لوله های آبرسانی به آن توجه داشته باشید اینست که علاوه بر طول لوله هایی که در نقشه مشاهده میکنید لوله کشی به صورت عمودی در رایزرها و همچنین از سقف تا لوازم بهداشتی نیز وجود دارد که بر اساس دیتیل های اجرایی میزان حرکت لوله ها بصورت عمودی مشخص شده است و شما بایستی این مقادیر را نیز منظور نمایید.
جنس لوله های آبرسانی فولادی گالوانیزه و یا پلی اتیلن مشبک ۵ لایه و یا ترکیبی از هردو نوع لوله میباشد. مراجعه به جدول مشخصات اجرایی این مهم را برای شما مشخص خواهد کرد. بعد از مشخص کردن متر طول هر قطر لوله نوبت به شمارش لوازم بهداشتی میرسد. در این مرحله دقت شما بایستی بسیار بالا باشد زیرا متره لوازم شمارشی بسیار مهم بوده و در صورت اشتباه پیمانکار میتواند براحتی برآورد را زیر سوال برده و claim نماید. تعداد توالتهای شرقی، غربی، سینکها، روشویی ها، وان ها و …را در این مرحله مشخص کنید.
متره لوله کشی فاضلاب، هواکش و آب باران ساختمان:
متره لوله های فاضلاب شبیه آبرسانی میباشد. لوله های فاضلاب، پوش فیت (پلی پروپیلن) و پلی اتیلن جوشی و یا چدن میباشد. جنس لوله ای آب باران میتواند پوش فیت و یا پلی اتیلن باشد. در مورد لوله های هواکش ساختمان معمولا از لوله ها فولادی گالوانیزه و یا پوش فیت استفاده میگردد. با مراجعه به جدول مشخصات اجرایی میتوانید نوع لوله ها را مشخص کنید.
دو نکته مهم:
یک اینکه در صورتی که در پلان گاتر وجود دارد در متره تاسیسات مکانیکی لحاظ نمیشود و متره گاتر توسط معماران منظور خواهد شد.
دومین نکته اینکه بابت اتصالات میتوانید ۱۵ درصد به طول هر قطر لوله اضافه نمایید. این درصد در متره آبرسانی و سیستمهای سرمایش و گرمایش نیز لحاظ میگردد.
تعداد کفشوهای فاضلاب و آب باران را مشخص کنید:
متره لوله کشی سیستم گرمایش و سرمایش ساختمان
لوله های مورد استفاده در این مرحله بسته به نوع سیستم مورد استفاده دارد:
در صورتی که فن کویل و یا رادیاتور دارید لوله های شما فولادی سیاه درز دار خواهند بود. عملیات متره را برای هر سایز لوله شبیه مراحل قبلی انجام دهید. در این نوع لوله کشی بدلیل این که سایز لوله رفت و برگشت(لوله کشی مستقیم) شبیه میباشند شما میتواند هر سایز را دوبرابر کنید تا متراژ هر قطر لوله در رفت و برگشت مشخص گردد.
در مورد لوله های درین که جنس آنها معمولا فولادی گالوانیزه میباشد نیز مشابه آبرسانی عمل کنید. تعداد شیرهای قطع و وصل و بالانسینگ ولو ها را طبق قطر مشخص کنید. تعداد فن کویلهای مورد استفاده را با مراجعه به جدول مشخصات با توجه به cfm براحتی میتوانید مشخص نمایید. رادیاتورها را بر اساس ارتفاع پره ها مشخص نمایید.
درصورتی که سیستم شما از نوع تبرید مستقیم با یونیتهای داخلی و خارجی باشد (اسپیلیت یونیت) بایستی میزان لوله های مسی را بر اساس متر طول مشخص نمایید. جهت مشخص کردن نوع واحدهای داخلی و خارجی از جدول مشخصات کمک بگیرید.